Fardu filologiya fakulteti o‘zbek tili yo‘nalishi 16/40-guruh talabalari Odilova Sadoqat va Ne’matova Nigoraning o‘zbek adabiyotini o‘qitish metodikasi fanidan tayyorlagan taqdimoti

Сюжет- “Воқеа-характерни кўрсатиш”(Р.Уеллек ва Уоррен) санъати экан характерни очиш воситаси-сюжетдир, сюжет ўз навбатида асардаги образларнинг ўзаро алоқалари, уларнинг ташкил топиб бориши ва ривожланиши тарихидир. Шу сабаб у эпосда тўлиб тошиб яшайди. Эпос кўп ҳаётий тафсилотларни ёқтиргани учун сюжет барча имкониятларни очиб беради. Сюжет асарнинг мавзуига, ғоясига мувофиқ яратилади, яъни у асардаги воқеалар мантиғидан характерлар мантиғи, характерлар мантиғидан воқеалар мантиғи келиб чиқадиган универсал қонуниятга бўйсунади.

Бадиий тил. Эпосда муаллиф нутқи ва персонажлар нутқи бир-бири билан мураккаб боғланишда тўлиқ воқе бўладилар.Муаллиф- барча асарларнинг ҳикоячиси бўлгани сабаб, у ҳар бир персонажнинг ўрнини, ўй-кечинмаларини, фикр-мушоҳадаларини, шарт-шароитини...сўзлар орқали тасвирлайди, асардаги фикр-ғояларнинг рўёби йўлида уларни ҳаракатга солади.

Лирика Лирик асарларнинг мазмуни объектив воқеаларнинг тараққиёти эмас, субъектнинг ўзи ва у орқали ўтган ҳамма нарсадир... Кишини машғул этган, тўлқинлантирган, шодлантирган, қайғуга солган, завқлантирган, тинчитган, ҳаяжонлантирган, субектнинг маънавий ҳаётини ташкил қилган ҳамма нарса, субект ичига нима кирса , унда нима пайдо бўлса, шуларнинг барчасини лирика ўзининг қонуний бойлиги каби қабул қилади(В.Г. Белиниский).

Муаллифнинг ҳаётга муносабати нуқтаи назардан- Санъаткор “ўз шахсини ўзгартирмасдан, ўз-ўзлигича” қолади.(Аристотел) Шоирнинг шахсияти биринчи планда бўлади(В.Г.Белинский) Вақт хисси нуқтаи назардан. Ҳозиргина содир бўлиб ўтгандай таассурот қолдиради. Ҳажми ва ташқи кўриниши нуқтаи назардан- Энг кичик асардир, чунки у бир оний туйғунинг бирваракайига ҳаяжонли тарздаги ифодасидир.

Сюжет- Лирик қаҳрамон тарихи(конкрет ҳар бир шеърдаги кечинма-образ тарихи)нинг мавжудлиги лирикадаги сюжетни воқе қилади. Лирик асар бир оний кечинмага суянгани учун ҳам ундаги сюжет эпосидаги каби “воқеалар силсиласи” тарзида намоён бўлмайди, балки у оний-руҳий ҳаракат тарихи ифодаси тарзида юзага чиқади. Лирикадаги сюжетнинг ўзига хослиги- лириканинг субективлик моҳиятидан, лирик қаҳрамоннинг дунёсидан келиб чиқади ва ҳар бир асарда ифодаланган оний-руҳий кечинма тарихи бошланиши, ривожи, хулосаси билан ўлчанади.