Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

Oqsoqota daryosi
qirg‘oqidagi bargli daraxtzorlar os-tidagi tuproq tipik

---

91
bo‘z tuproqni hosil qiladi. Shuni aytish k rakki, bir xil iqlim sharoitida ham tuproq
tipi o‘simlik xarakteriga bog‘liq.
Tuproqqa ta’rif b rishda, albatta, t rritoriyaning suv bilan qay da-rajada
ta’minlanganini, oqin suvlardan foydalanishi, tabiiy va sun’iy su-g‘orish
sist malari ko‘rsatilishi k rak.
Tuproq hosil qiluvchi jinslar ochiq qolgan, yemirilgan joylardan aniqlanadi.
Agar namuna maydonchasida, ochiq, yemirilgan joylar yo‘q bo‘lsa, shu tuman
rritoriyasiga bog‘liq bo‘lgan adabiyotlardan foydala-niladi. Tuproqning k lib
chiqishi, yoshi va jinslar tarkibini aniqlash k -rak. Masalan, bo‘z tuproq daryo
o‘zaniga yaqinroq joyda qum aralash tuproqqa aylanadi. Daryoning yon qirg‘oqida
esa qum tuproqqa aylana-di. Tuproqning ustki qavati bu o‘simliklar qoldig‘i
bo‘lib, tuproq hosil bo‘lish jarayonidagi birinchi r aksiyani (nordon, sho‘r, n ytral,
ishqorli), mikrobiologik jarayon (aerob va anaerob bakt riyalar, qo‘ziqorin mik-
roflorasi, zamburug‘) bioximik r aksiyada chirindining akkumlyatsiya bo‘lishi,
moddalarining ishqorlanishi tuproq hosil bo‘lish pros ssini b l-gilaydi. Fitotsenoz
ichidagi ba’zi bir turlar hayoti va jamoaning o‘zi yu-qoridagi jarayonlarga
tuproqning ustki qismidagi yaruslar, o‘tlar va bu-talarga bog‘liq bo‘ladi.
O‘rmon o‘simliklarini o‘rganishda 100 m.kv m trli namuna may-donchasi
tanlanadi, maydoncha ch kkalariga qoziqlar bilan qoqilib, chi-zimcha bilan o‘rab
chiqiladi. Ch kka burchaklariga bayroqchalar qadash bilan uning t rritoriyasi yana
ham aniqroq qilib ajratib qo‘yiladi.
yinchalik odatdagi sx ma bo‘yicha o‘simliklarni g obotanik tas-virlash,
ya’ni assotsatsiyalar o‘rganiladi. Blankada ko‘rsatilgan punktlar to‘ldirib boriladi.
Bunda assotsatsiyaning aholi yashaydigan punktdan qanday yo‘nalishda
joylashganligi kompas yordamida b lgilanadi. O‘simlik qoplamining umumiy
xarakteristikasi va assotsatsiyaning tax-miniy ch garasi aniqlab olinadi.
Assotsiyatsiyaning t varak-atrofii, mik-ror ly f, makror ly f, tuproq yuzasining
qatlami, tuproqning xarakteri, daraxtlar shox-shabbalarning umumiy zichligi va o‘t
o‘simliklari bilan qoplanish darajasi o‘rganiladi. Umumiy ma’lumotlar
to‘plangandan so‘ng, o‘simliklarni b vosita analiz qilishga o‘tiladi.
Daraxt turlari bilan tanishilayotganda, ularning morfologik xususi-yatlari,
barglarning joylanish xarakteri, m va hosil qilishi, m va va urug‘larning
tarqalishiga moslanishlari aniqlanadi. Daraxtlarning xususi-yatlari va o‘zaro
aloqalari o‘rganilgandan so‘ng, birinchi va ikkinchi ya-ruslardagi turlar tarkibi
o‘rganiladi. K yinchalik, ularning balandligi, di-am tri, yoshi aniqlanadi.
Navbatdagi vazifa yosh daraxtlar va butalarni o‘rganishdan iborat bo‘ladi.
Chunonchi, ularning tur tarkibi, morfofiziologik xususiyatlari bilan tanishiladi,
mo‘lligi va balandligi kabi ko‘rsatkichlar yozib olinadi. G rbariy olish k rak
bo‘lsa, ularni, iloji boricha, gullash fazasida olish-ga harakat qiling.
Butalar o‘rganilgandan so‘ng o‘t o‘simliklar tartib raqami bilan yo-zilgan
holda g rbariyga olinadi, ularning mo‘lligi va