Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

FENOLOGIK FAZALARNI ANIQLASH USULLARI.
AGROSENOZLARNING TURLAR TARKIBINI ANIQLASH
Dars o‘quv m qs di:
geobatanik izlanishlar haqida ma’lumot be-rish, na’muna
maydonchalarini ajratish va ularni tasniflash usullarini o‘rganish.
Ko‘rgazmali qurollar
: rasm-chizmalar,
rbariy papkasi, qog‘ozlar, rul tka, chiz-
gich, t sha va pichoq, b gona o‘t o‘simliklar aniqlagichlari
Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
: elektron darslik matni,
animatsiyalar bilan dars o‘tish.
“Fenologiya” so‘zi o‘tgan asrning 40-yillari Belgiya botanigi Sh. Marran
tomonidan fanga kiritilgan. O‘simliklarning mavsum davomida rivojlanishini
o‘rganish, ya’ni fenologiyasini bilish o‘simliklarni o‘rga-nishning asosiy
bosqichlaridan biri hisoblanadi. Demak, fenologik kuza-tishlar bir vaqtning o‘zida
o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishini ham-da yashash muhiti omillarining
mavsum davomida o‘zgarishi bilan bir-galikda olib boriladi. O‘simliklarning
rivojlanish qonuniyatlarini to‘liq tushunib yetish uchun bir vaqtning o‘zida ham,
o‘simlikning o‘zidagi ham o‘simlik yashab turgan muhitdagi davriy jarayonlarni
o‘rganish ke-rak. Demak, fenologiyaning vazifasiga faqat o‘simlik fenafazalarini
o‘ti-shini qayd qilishgina emas, balki tabiat hodisalari bilan o‘zgarish ta’si-rini
o‘rganish ham kiradi.
Ishning maqsadi
. O‘simliklarning mavsum davomida rivojlanishi-ni I. N.
Beydeman uslubi bo‘yicha o‘rganish. Fenafazalarni bilgan holda fenospektr
chizish.
Kerakli jihozlar:
jadval, daftar, chizgich, qalam gerbariy papkasi,
qog‘ozlar, ruletka, tesha, pichoq, begona o‘t o‘simliklarni anaqligichlari.
Ishni bajarish.
Ayrim olingan turlarni fenologik kuzatish metodi-kasida
ikkita bosqichni ajratib olishimiz mumkin:
1. Kuzatishni tashkil qilish.
2. Obyektni tanlash va kuzatishni o‘tkazish joyi.
Odatda, agrafitatsenozning begona o‘tlar bosish darajasi aniqlana-di. Buning
uchun ko‘z bilan chamalab sanab chiqish va tortish usullari-dan foydalaniladi.
Ko‘z bilan chamalash usulida begona o‘tlar 4 balli ti-zimda baholanadi yani 1 ball
begona o‘tlar yakka holda uchrasa 2 ball ko‘p bo‘lmagan holda, 3 ball ko‘p
uchrasa, 4 ball begona o‘t madaniy o‘simlikdan ko‘p va uning bosib ketgan bo‘lsa
beriladi. Agrafitatsenoz-ga qisqacha ta’rif berib, bunda xo‘jalikning nomi
joylashishi, egallagan maydoni, relyefi kabilarga e’tibor beriladi. So‘ngra ko‘z
bilan chamalash usulda begona o‘tlar turini aniqlash uchun tekshirilayotgan ekin

---

105
maydo-nida bir necha yo‘nalishda yurib, begona o‘tlar turlari gerbariylar uchun
yig‘iladi. Madaniy ekinni ko‘z bilan chamalab begona o‘t bosish daraja-sini
baholash mumkin.