Fan/modul kodi

 
Bobga oid savollar 
1.
Markaziy bankning mustaqilligi tushunchasiga izoh bering. 
2.
Markaziy bank mustaqilligi va uning zarurligini belgiiovchi omillar qaysilar? 
3.
Markaziy bankning iqtisodiy mustaqilligi nimalarda namoyon bo‘ ladi? 
4.
Markaziy bankning siyosiy mustaqilligi deganda nimani tushunasiz? 
5.
Markaziy bankning mustaqillik koeffitsiyentlariga izoh bering. 
6.
Yevropa Markaziy bankining mustaqillik darajasi qanday belgilanadi? 
7.
AQSh FZT va uning mustaqillik darajasiga izoh bering. 
8.
O‘ zbekiston Respublikasi Markaziy banki mustaqillik darajasi? 
9.
GMT indeksi bo‘ yicha iqtisodiy mustaqillik me’ yorlari qanday belgilanadi? 
10.
GMT indeksi bo‘ yicha siyosiy mustaqillik me'yorlari qanday belgilanadi? 
MAVZU: TIJORAT BANKLARI VA ULARNING FUNKSIYALARI 
REJA: 
1. Tijorat bankini tashkil qilishning asoslari va funksiyalari 
2. Tijorat banklarining turlari 
3. Ulgurji banklar, chakana banklar va aralash banklar 
 
Tijorat banklari va ularning tashkil topishi 
Tijorat banklari mamlakat bank tizimining ikkinchi bo‘ g‘ inidagi 
moliyaviy muassasa hisoblanadi. Qonunchilik hujjatlari va iqtisodiy adabiyotlarda 
tijorat banklari jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘ sh pul mablag‘ larini jalb qilib, ushbu 
mablag‘ lami 
tegishli 
shartlar 
(to‘ lov-lilik, 
qaytarishlik, 
muddatlilik, 
ta'minlanganlik, 
maqsadlilik) 
asosida 
iqtisodiyotning 
turli 
tarmoqlariga 
joylashtiradigan, shuningdek jismo-niy va yuridik shaxslarga to‘ Iov hisob-
kitoblami amalga oshirish bo‘ yicha xizmat ko‘ rsatadigan tijorat tashkilotlari 
sifatida tasniflanadi. 

---

218 
Zamonaviy sharoitda tijorat banklarining jismoniy va yuridik shaxslarga 
ko‘ rsatadigan vositachilik operatsiyalari va xizmat turlari ortib bormoqda. Tijorat 
banklarining ushbu munosabatlari tijorat asosida tashkil etiladi. Bundan ko‘ rinib 
turibdiki, tijorat banklarining faoliyati tijoratga asoslangan boiib, ulaming asosiy 
faoliyati yuqori darajada foyda olishga yo‘ naltiriladi. Biroq, tijorat banklari ishlab 
chiqarish korxonalaridan farqli oiaroq, o‘ z foydasini qo‘ shimcha qiymat ishlab 
chiqarish hisobidan emas balki, korxona, tashkilotlar va aholi ixtiyoridagi 
vaqtinchalik bo‘ sh pul mablagiarini tegishli shartlar asosida jalb qilib, ushbu 
mablagiarga ehtiyoji mavjud boigan shaxslarga tijorat yo‘ sinda berish orqali 
foydasini shakllantiradigan o‘ ziga xos moliyaviy muassasa hisoblanadi. 
O‘ zbekistonda tijorat banklarining tashkil etilishi bevosita mus-taqillik 
yillariga to‘ g‘ ri keladi. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgunga qadar “ bank 
tizimini faqatgina bir necha banklar, ya’ ni SSSR Davlat banki, Tashqi iqtisodiy 
faoliyat banki, Qurilish banki va Davlat mehnat omonat jamg‘ armalari kassalari 
mavjud boTib, ittifoqdosh respublikalarda ushbu banklaming respublika, viloyat 
idoralari va tuman boTimlari faoliyat ko‘ rsatar edi” .O‘ zbekistonda dastlabki 
tijorat banklarini tashkil etilishining huquqiy asosi bo‘ lib 1991 yilda qabul 
qilingan 
O‘ zbekiston 
Respub-likasining 
“ Banklar 
va 
bank 
faoliyati 
to‘ g‘ risida” gi qonuni xizmat qildi. 
Albatta, mamlakatimizda bozor munosabatlarining takomilla-shuvi va 
iqtisodiy islohotlaming chuqurlashuvi natijasida tijorat banklari maqomi, kapitali 
va faoliyatiga qo‘ yilgan talablar doimiy ravishda o‘ zgarib bormoqda. Bulaming 
natijasi o‘ laroq, O‘ zbekiston Respublikasining “ Banklar va bank faoliyati 
to‘ g‘ risida” gi qonunining yangi tahrirdagi matni 1996 yil 25 aprelda qabul 
qilindi. Mazkur qonun mamlakatimiz bank tizimi, xususan tijorat banklarini tashkil 
topishi va rivojlanishiga mustahkam huquqiy baza boiib xizmat qilmoqda. 
O‘ zbekistonda tashkil etilgan dastlabki tijorat banki Tashqi iqtisodiy 
faoliyat 
Milliy 
banki 
hisoblanadi. 
Keyinchalik, 
“ 1994-1995 
yillarda 
ixtisoslashtirilgan “ Asaka” bank (avtomobil sanoatini qoTlab quvvatlash uchun), 
“ G‘ allabank” (g‘ alla etishtirishni moliyalashtirish uchun), “ Paxtabank”

---

219 
(qishloq xo‘ jaligi korxonalarini qoTlab-quvvatlash uchun) yakka xo‘ jaliklami 
qoTIab-quvvatlash uchun “ Tadbirkor” tijorat banki tashkil etildi” . 
O‘ zbekistonda tijorat banklari faoliyatiga litsenziya berish, ulaming 
faoliyatini nazorat qilish va to‘ xtatish Markaziy bank zimmasiga yuklatilgan 
boTib, tijorat banklarini tashkil etishda asosiy omillardan biri ulaming ustav 
kapitaliga qo‘ yilgan talab hisoblanadi. Ta'kidlash joizki, mamlakatimiz tijorat 
banklari kapitalining minimal miqdoriga qo‘ yiIgan talab doimiy ravishda oshib 
bormoqda.Quyidagi jadvalda bu haqda maTumotlar keltirilgan.