Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Zanjirli uzatmalar.

O’zaro parallel joylashgan ikki va undan ortiq vallar orasida harakat va energiyani uzatish uchun ishlatiladigan hamda zanjir va yulduzchalardan tuzilgan.

Konveytr va yuritmalarda ko’pincha zanjirlardan foydalaniladi.
Zanjirlarning juda ko’plab turlari bor: Masalan: vtulka-rolikli;
vtulkali:
tishli va hakazo;
Yulduzchalar, tashqi ko’rinishdan tishli g’ildirakga o’hshab ketadi.
Yulduzchadagi tishlar choni eng kami bilan Z_min = 12 bo’lishi mumkin.
Yulduzchaning asosiy geometrik parametrlaridan biri bo’lish diametri bo’lib, u quyidagicha aniqlanadi.
D  ^t
0 sin 
bu erda t-zanjirning qadami.
Bo’lish diametri ma’lum bo’lgach, qolgan o’lchamlarni aniqlash mumkin.
Barcha o’lchamlar standartlashtirilgan.
Zanjir elemetnlari holda yulduzchalar uglerodli yoki ligerlangan po’latlardan tayyorlanadi va eyilishga chidamliligini oshirish maqsadida ular turli usulda termik ishlanadi. Masalan 15,20,20X,40X, 45.

Afzalliklari:

1. 
   Gabarit o’lchamlari katta emas;
   
2. 
   FIK ancha yuqori (0,96 ÷ 0,98).
   
3. 
   sirpanish hodisasi yo’q.
   

Kamchiliklari.

1. 
   Zanjirdagi sharnirlar tezda ishdan chiqishi;
   
2. 
   Taranglovchi moslama qo’yilishi lozim;
   
3. 
   Tez-tez moylab turish zarurligi;
   
4. 
   Shovqin Bilan ishlashi;
   
5. 
   Uzatish tekis emasligi.
   

Zanjirli uzatmalar 100 KVI gacha bo’lgan quvvatni uzatadi. O’qlar orasidagi masofa 6:8 gacha.

Zanjirlarli uzatmaning umumiy xarakteristikasi.

Uzatmaning quvvati
N  ^PV квт
102
bu erda: R-uzatmani harakatiga keltiruvchi, kuch; V-uzatmaning tezligi:
Uzatmaning tezligi:

_{V } Z  t  n
60 100
м / с

bu erda: Z -yulduzcha tishlari soni; t-zanjirning qadami.mm.
n-yulduzchaning aylanish tezligi, ayl/min.

Mashinasozlikda ishlatiladigan uzatmalarda tezlik V=10 m/s aylanish tezligi n=3000 ayl/min ham bo’lishi.

Uzatmaning uzatish soni:

i  ⁿ¹
n_2
 Z₂
Z₁

Uzatish soni uzog’i bilan 10 bo’lishi mumkin.

Markazlararo masofa.

^Amin
 ^{DT 1  DT 2}  (30  50), мм
2

bu erda D_T1 va D_T2 -yulduzchalarning sirtqi diametrlari.
Zanjirning chidamliligi etarli darajada bo’lishi ta’minlash maqsadida.
A = (30 ÷50)· t mm
qilib olish tavsiya etiladi.
Zanjirning uzunligi qadamlar soni bilan belgilanadi va taxminiy qiymati quyidagicha ifodalanadi.

2 A ^{Z  Z}
 ^{Z  Z} 2 ^t

L   ^{1 2} 
2 1

^t t 2 ^ 2 ^ A
 
Topilgan qiymat juft songacha yaxlitlanadi. L_t ni hisobga olgan holda A ni topamiz.
t ^{Z  Z}

A  ₄ L_t
 1  2 _
2

A ning qiymatini (0,002:0,004) A qadar kamaytirib olish maqsadga muvofiq.