Fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy metodologik tamoyillari

1990-yil 15-noyabrda
O‗zbekiston Prezidentining «O‗zbekiston SSR 
Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining tarkibini tasdiqlash to‗g‗risida»gi 
farmoni qabul qilindi. Unga muvofiq ravishda O‗zbekiston Prezidenti huzurida 
Vazirlar Mahkamasi tuzildi, Prezident uning Raisi bo‗ldi. Respublikada vitse-
prezident lavozimi ta‘sis etilib, uning zimmasiga Vazirlar Mahkamasiga rahbarlik 
qilish va uning ishini uyushtirish vazifasi yuklandi. 
1992-yil 4-yanvarda
vitse-
prezident lavozimi tugatildi va O‗zbekiston Respublikasining Bosh vaziri lavozimi 
ta‘sis etildi. Bosh vazir zimmasiga vitse-prezident vakolatlari berildi. 
O‗zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining XX bobida O‗zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining konstitutsiyaviy-huquqiy maqomi, uning 
tashkil etilishi, faoliyatining asosiy yo‗nalishlari va vakolatlari belgilab qo‗yildi. 
Vazirlar Mahkamasi o‗z faoliyatini O‗zbekiston Respublikasining 1993-yilda qabul 
qilingan «O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to‗g‗risida»gi (yangi tahriri 
2003-yil) Qonuni asosida olib boradi. Vazirlar Mahkamasi O‗zbekiston 
Respublikasining hukumati Oliy Majlisning qonunlari, O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari bajarilishiga rahbarlikni 
ta‘minlovchi O‗zbekiston Respublikasining ijro etuvchi hokimiyat organidir. 
Vazirlar Mahkamasining doimiy organi sifatida Bosh vazir va uning 
o‗rinbosarlaridan iborat tarkibdagi Vazirlar Mahkamasining Rayosati faoliyat 
ko‗rsatadi. 2003-yil O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 89-moddasining 
«O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti ayni vaqtda Vazirlar Mahkamasining Raisi 
hisoblanadi» degan ikkinchi qismi olib tashlandi. O‗zbekiston hukumati – Vazirlar 
Mahkamasiga Bosh vazir rahbarlik qiladi. 
Vazirlar Mahkamasi tarkibida Rais lavozimi bo‗lmaydigan bo‗ldi. Hozirda 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan, O‗zbekiston 
Respublikasining Bosh vaziri, uning birinchi o‗rinbosari va o‗rinbosarlari nomzodlari 
avval Qonunchilik palatasida, so‗ngra Senatda ko‗rib chiqiladi hamda tasdiqlanadi. 
Vazirlar Mahkamasining boshqa a‘zolari esa Bosh vazirning taqdimiga binoan 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlanadi. Hozirda Vazirlar 
Mahkamasining tarkibiga O‗zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning birinchi 
o‗rinbosari va o‗rinbosarlari, O‗zbekiston Respublikasi vazirlari, davlat 
qo‗mitalarining raislari, Qoraqalpog‗iston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi 
kiradi. 
Sud hokimiyati – O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 106-
moddasiga ko‗ra, O‗z-bekiston Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va 
ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan 
mustaqil holda ish yuritadi. 
Mustaqillikning dastlabki yillarida sud hokimiyati sohasida ham islohotlar 
amalga oshirildi. O‗zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va 2000-yilda qabul 

---

qilingan «Sudlar to‗g‗risida»gi Qonuni (yangi tahrirda) sud islohotlarining huquqiy 
asosidir. Sud tizimidagi islohotlarni ikki davrga bo‗lish mumkin. 1) 1991–2016-
yillar; 2) 2017-yildan keyingi davr.
Dastlabki davrda O‗zbekiston Respublikasi sud tizimiga besh yil muddatga 
saylanadigan quyidagi sudlar kirgan:
- O‗zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi;
- O‗zbekiston Respublikasining Oliy sudi;
- O‗zbekiston Respublikasining Oliy xo‗jalik sudi;
- Qoraqalpog‗iston Respublikasi fuqarolik va jinoyat ishlari bo‗yicha oliy 
sudlari;
- Qoraqalpog‗iston Respublikasi xo‗jalik sudi; 
- fuqarolik va jinoyat ishlari bo‗yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari;
- fuqarolik va jinoyat ishlari bo‗yicha tumanlararo, tuman, shahar sudlari; 
- viloyatlar va Toshkent shahrining xo‗jalik sudlari;
- harbiy sudlar.
Favqulodda sudlar tuzishga yo‗l qo‗yilmaydi. O‗zbekiston Respublikasida sud 
ishlarini yuritish o‗zbek tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan joydagi ko‗pchilik 
aholi so‗zlashadigan tilda olib boriladi. 
Sudlarning alohida hokimiyat sifatida belgilanishidan maqsad O‗zbekiston 
Respublikasida shaxs huquqi va erkinliklarining xolis organ sifatida faqat sud orqali 
ta‘minlanishiga erishish va sudni avvalgi jazolovchi organdan shaxs huquq va 
erkinliklarini to‗laqonli himoya qila oladigan organga aylantirishdir. 
Sudlar sud qarorini ijro etish kabi o‗zlariga tegishli bo‗lmagan vazifalardan 
ozod etildi. 2008-yil 1-yanvardan mamlakatda o‗lim jazosi bekor qilindi, fuqarolarni 
qamoqqa olishga sanksiya berish huquqi prokuraturadan sudlarga o‗tkazildi. 
Mamlakatimizda jinoiy jazolashning insonparvar huquqiy tizimi tashkil etildi. 
Islohotlar 
ikkinchi 
davrining 
asosiy 
xususiyati 
Prezident 
Shavkat 
Mirziyoyevning