Fanining predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy metodologik tamoyillari

Mustaqillik yillarida Qoraqalpog`iston Respublikasida davlat islohotlari.
Mamlakatimizning shimoliy mintaqasi – Qoraqalpog‗iston Respublikasida ham 
mustaqillik yillarida keng ko‗lamli islohotlar amalga oshirildi. Hududni ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish, aholi farovonligini yuksaltirishga qaratilgan alohida e‘tibor 
yuksak samaralar berdi. Puxta o‗ylangan, boqichma-bosqich amalga oshirilayotgan 
izchil islohotlar tufayli Qoraqalpog‗iston Respublikasi oddiy agrar o‗lkadan 
zamonaviy ishlab chiqarish va ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmasi, transport-
kommunikatsiya tarmoqlari rivojlangan mintaqaga aylandi. 
Mustaqillik yillarida bu zaminda amalga oshirilgan ulkan bunyodkorlik ishlari, 
ro‗y bergan o‗zgarish va yangilanishlar haqida uzoq gapirish mumkin. Markaziy 
Osiyoda yagona, sahro bag‗ridagi mo‗jiza –Qo‗ng‗irot soda zavodi, Xo‗jayli shisha 
zavodi, ―Markaziy Osiyo bezak toshlari‖ qo‗shma korxonasi, Qo‗ng‗irot karbid, 
Nukus marmar va kabel zavodlari, O‗rga gaz koni, ―Elteks‖ va ―Kateks‖ kabi 
zamonaviy ishlab chiqarish obyektlari, Qoraqalpog‗iston Respublikasi Jo‗qorg‗i 
Kengesi, Toshkent axborot texnologiyalari universititetining Nukus filiali, Olimpiya 
zaxiralari kolleji binolari, o‗nlab umumta‘lim maktablari, litsey va kollejlar, bolalar 
sporti, bolalar musiqa va san‘at maktablari... Bunday muhtasham inshootlar istiqlol 
sharofati tufayli barpo bo‗ldi.
Istiqlolning dastlabki yilidayoq minglab aholini ichimlik suvi bilan ta‘minlagan 
243 kilometrlik Tuyamo‗yin-Nukus-Chimboy-Taxtako‗pir suv tarmog‗i ishga 
tushirildi. 1991-2010-yillarda hududda gaz va gaz kondensati, shisha, kungaboqar 
yog‗i, kalsiylashtirilgan soda, vermikulit konsentrati, talkomagnezit, glitserrizin 
ishlab chiqarish yo‗lga qo‗yildi.
Xalqimizning uzog‗ini yaqin, og‗irini yengil qilish borasida amalga oshirilgan 
ulkan bunyodkorlik ishlari eng savobli ishlardan bo‗ldi. Bu sohada ham islohot 
islohot uchun emas, avvalo, inson uchun, uning manfaatlari uchun degan ezgu g‗oya 
doimiy ustuvor vazifa bo‗lib kelmoqda.
2000-yili Nukus shahrini Xo‗jayli tumani bilan bog‗laydigan ulkan ko‗prik, 
2001-yilda 345 kilometrlik Nukus-Sultonuvaystog‗-Miskin-Uchquduq-Tinchlik-
Navoiy temir yo‗li ishga tushirildi. Yuzlab kilometr avtomobil yo‗llari rekonstruksiya 
qilindi. Bu ravon yo‗llarning uzunligi 4 ming 100 kilometrdan oshib ketdi. Bu 
yo‗nalishdagi ishlar izchil davom ettirilmoqda.
Er osti boyliklarini izlash, qazib olish va ulardan samarali foydalanishga ham 
alohida e‘tibor qaratilmoqda. Xorijlik sheriklar bilan ―Jel‖, ―G‗arbiy Orol‖ kabi 
istiqbolli konlar ochildi. ―Ustyurt va Orol dengizi atroflarida geofizika ishlarini 
amalga oshirishni kuchaytirish‖ dasturiishlab chiqildi. Unga ko‗ra, Ustyurt 
kengliklarida seysmik tadqiqotlar jadal olib borilmoqda. Ayniqsa, ―O‗zbekgeofizika‖ 
aksiyadorlik jamiyatining ―Ustyurt geofizika ekspeditsiyasi‖ filiali jamoasining sa‘y-
harakatlari tahsinga munosib. Hozir kuniga 45 ming kubometr gaz berayotgan 
―Tillali‖, ―Sayxun‖, ―In‘om‖, ―Arslon‖ singari yangi konlar ana shu ekspeditsiya 
izlanishlarining samarasidir.
Bugun dunyo xalqlarining e‘tiborini tortayotgan, havasli, hayratli nigohlariga 
sabab bo‗layotgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasi Prezidentimiz tashabbusi bilan barpo 
etildi. Asrlar osha qaqrab yotgan bepoyon dashtda ulkan ishlab chiqarish quvvati qad 

---

rostladi. Korxona jahonning nufuzli nashrlari tomonidan 2012-yilning eng yaxshi 
loyihasi, deb topildi.
2014-yili nufuzli ―Infrastructure Journal‖ xalqaro nashri mazkur loyiha 
qurilishini ―2014-yilning neft-gaz sohasidagi eng yirik bitimi‖, deb e‘lon qildi. 
Umumiy qiymati 4 milliard AQSh dollarini tashkil etgan bu mashhur loyiha amalga 
oshirilishi mamlakatimiz sanoati rivojini yangi bosqichga ko‗tarishi shubhasiz. Hozir 
bu yerda yiliga 4,5 milliard kub metr gaz qayta ishlanmoqda. Buning samarasida 
xalqimiz ehtiyoji va eksport uchun 3,7 milliard kub metr gaz, 387 ming tonna 
polietilen, 83 ming tonna polipropilen, 102 ming tonna piroliz distillyati va boshqa 
qimmatbaho mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda. 
Qoraqalpog‗iston Respublikasida yengil sanoatni rivojlantirish, jumladan, 
paxta yetishtirishda zamonaviy texnologiyalarni, madaniy o‗simliklarning yangi 
navlarini sohaga joriy etish asosida ishlab chiqarish samaradorligini ta‘minlashga 
alohida e‘tibor qaratilayotir. 2016-yilda bu yo‗nalishda uchta yangi korxona tashkil 
etilib, to‗rttasi modernizatsiya qilinadi.
Shu yilning ikkinchi choragida momiq ishlab chiqarishga ixtisoslashtirilgan 
―Bunyodbek-Xo‗jayli‖ oilaviy korxonasi foydalanishga topshiriladi. Yil oxirigacha 
―Yoqubova Gavhar‖ fermer xo‗jaligi kalava ip ishlab chiqara boshlaydi. Ellikqal‘ada 
―Global national-tex‖ sho‗ba korxonasida jinsi mato ishlab chiqarish yo‗lga qo‗yiladi. 
Amudaryo tumanidagi ―Kameks-KK‖ korxonasida momiq, Kegeyli tumanidagi 
―Avto Qayip mayshi‖ mas‘uliyati cheklangan jamiyatida oyiga 50 ming juft paypoq 
ishlab chiqariladi. ―To‗rtko‗l omad tekstil‖ mas‘uliyati cheklangan jamiyatida 
zamonaviy texnologiyalar joriy etilib, yangi ish o‗rinlari yaratilmoqda. Bunday 
misollarni ko‗plab keltirish mumkin.
Mustaqillik yillarida qishloq xo‗jaligi sohasida mutlaqo yangi va samarali 
iqtisodiy munosabatlar joriy etildi. Yer o‗z egasini topdi. Bugun Qoraqalpog‗iston 
fermerlari qishloq xo‗jaligi mahsulotlarining asosiy qismini yetkazib berish bilan 
birga, qishloq taraqqiyotida hal qiluvchi ijtimoiy-siyosiy kuchga aylanib bormoqda.
Mamlakatimizning barcha hududlarida bo‗lgani kabi Qoraqalpog‗iston 
Respublikasida ham Prezidentimiz tashabbusi bilan barpo etilayotgan namunaviy 
loyihalar asosidagi uy-joylarga talabgorlar tobora ko‗paymoqda. Barcha sharoitlarga 
ega bunday zamonaviy uylarda minglab oilalar baxtli hayot kechirmoqda. Uy 
to‗ylariga kelin to‗ylari ulanib ketayotir.
Yosh avlodning hech kimdan kam bo‗lmagan sharoitlarda ta‘lim-tarbiya olishi, 
iste‘dod va salohiyatini yuzaga chiqarishi uchun zarur sharoit yaratish davlatimiz 
siyosatining ustuvor yo‗nalishlaridan biridir. O‗tgan davr mobaynida hududda 
zamonaviy sharoitlar yaratilgan 99 kasb-hunar kolleji, 9 akademik litsey 
foydalanishga topshirildi. 2015-yilda 9 ming 700 o‗rinli 22 ta zamonaviy maktab 
binosi barpo etildi. Ayni paytda hududdagi 370 umumta‘lim va ixtisoslashtirilgan 
maktablarda 170 mingdan ziyod o‗g‗il-qizlar zamonaviy bilimlarni o‗rganmoqda.
O‗tgan yili Nukus shahri markazida 2,5 milliard so‗mlik loyiha asosida bunyod 
etilgan va barcha qulayliklarga ega ―Baxt uyi‖ foydalanishga topshirildi. Inson baxt 
uchun dunyoga keladi. Bu borada mamlakatimizda yoshlarga doimiy g‗amxo‗rlik 
ko‗rsatilmoqda. 
Prezidentimizning 
2014-yil 
6-fevraldagi 
«O‗zbekiston 
Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan 

---

qo‗shimcha chora-tadbirlar to‗g‗risida»gi qarori ijrosi doirasida Nukus shahri, 
Amudaryo, Ellikqal‘a, Beruniy, Xo‗jayli tumanlarida ijtimoiy hayotda faol bo‗lgan 
yuzlab yosh oilalarga ―Kamolot‖ uylari topshirildi.
Nukus shahrida ham keng ko‗lamli bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlari 
amalga oshirildi va bu boradagi ishlar izchil davom ettirilmoqda. Temir yo‗l vokzali, 
I.Savitskiy nomidagi san‘at muzeyi tanib bo‗lmas darajada zamonaviy qiyofa kasb 
etdi. Shaharning Qoraqalpog‗iston, Amir Temur, To‗lepbergen Qaipbergenov 
ko‗chalarida qad rostlagan ko‗p qavatli zamonaviy uylarga ko‗chib o‗tgan yuzlab 
oilalar hayotiga o‗zgacha shukuh kirdi. Shahar markazidan oqib o‗tuvchi Do‗stlik 
kanalining ikki qirg‗og‗i bo‗ylab 2,5 kilometr masofada ko‗plab ko‗ngilochar, dam 
olish obyektlari ishga tushirildi.
Mintaqada ekologik barqarorlikni ta‘minlash masalasi davlatimiz rahbarining 
doimiy e‘tiborida bo‗lib kelmoqda. Mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq 
Prezidentimiz Islom Karimov bu masalaga jahon hamjamiyati e‘tiborini qaratdi. 
Xalqaro Orolni qutqarish jamg‗armasi ana shunday olijanob sa‘y-harakatlar 
samarasida tashkil etildi. 
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Atrof-muhitni muhofaza 
qilish bo‗yicha 2013-2017-yillarga mo‗ljallangan dasturi bu boradagi ishlarni yangi 
bosqichda davom ettirishda muhim ahamiyat kasb etayotir. Dasturda Orolbo‗yini 
ekologik sog‗lomlashtirish ishlariga alohida e‘tibor qaratilgan. Xususan, 
cho‗llanishning oldini olish, Orol dengizining qurigan hududlarida sun‘iy o‗rmonlar 
barpoetish uchun keng ko‗lamli ishlar olib borilmoqda. Dasturga ko‗ra, mazkur 
ishlarga 89,39 milliard so‗m, 1635,55 million AQSh dollari va 57,63 million yevro 
mablag‗ yo‗naltirish ko‗zda tutilgan. 
Xalqaro Orolni qutqarish jamg‗armasi Nukus filiali tomonidan 2014-yilda 
Mo‗ynoq tumanida, Orol dengizining Axantay qismida 1500, Oqqum qismida 34 
gektarlik saksovulzor – sun‘iy o‗rmon barpo etildi.
Ayni paytda xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda 90 million AQSh dollari 
miqdoridagi loyiha asosida Orol dengizining qurigan qismida cho‗llanishdan 
himoyalovchi mitti o‗rmonlar bunyod etishga kirishilayotgani ham hudud aholisi 
turmush farovonligini yuksaltirish borasidagi ezgu ishlarning davomidir.
Mustaqillik inshootlaridan yana biri Qo‗ng‗irot soda zavodidir. Ko‗plab 
sohalar uchun zarur xomashyo – kalsiylashtirilgan soda ishlab chiqarayotgan ushbu 
yirik korxona o‗z mahsulotining aksariyatini eksportga yo‗naltirmoqda. O‗tgan yili 
korxona xorijlik buyurtmachilarga 24 ming tonna mahsulot yetkazib berdi. Ichki 
bozorda ―Kvars‖, ―Asl oyna‖ aksiyadorlik jamiyatlari, ―O‗zkimyosanoat‖ 
aksiyadorlik jamiyati, ―O‗zbekneftgaz‖ milliy xolding kompaniyasi Qo‗ng‗irot soda 
zavodining asosiy buyurtmachilaridir.
Mamlakatimiz sog‗liqni saqlash tizimida amalga oshirilayotgan keng ko‗lamli 
islohotlar samarasida aholiga tibbiy xizmat ko‗rsatish sifati va samaradorligi tubdan 
yaxshilandi. Bugun olis ovullar aholisi ham zamonaviy tibbiy xizmatdan bahramand 
bo‗layotir. 
Chekka tuman va qishloqlardagi tibbiy muassasalarning ham moddiy-texnik 
bazasi mustahkamlandi. Bu biz, mutaxassislarni ham yanada samarali ishlashga 
undamoqda, – deydi Mo‗ynoq tumani tibbiyot birlashmasi bosh shifokori o‗rinbosari 

---

J.Davletova. – Bugun oddiy qishloq shifokori ham bemorga to‗g‗ri tashxis qo‗yib, 
zamonaviy uskunalar yordamida samarali davolay oladi. Bularning barchasi 
Prezidentimiz rahnamoligida aholi salomatligini muhofaza qilishga qaratilayotgan 
doimiy e‘tibor samarasidir.
―Sog‗lom ona va bola yili‖ Davlat dasturi ijrosi doirasida oilani, onalik va 
bolalikni muhofaza qilish, aholi salomatligini mustahkamlash bo‗yicha amalga 
oshirilayotgan keng ko‗lamli ishlar mustaqilligimizning birinchi kunlaridan belgilab 
olingan eng muhim vazifalarning izchil davomidir. 
Bugun Qoraqalpog‗iston shifokorlarining Buyuk Britaniya, Yaponiya, Janubiy 
Koreya, Polsha va boshqa ko‗plab xorijiy mamlakatlarda malaka oshirishi, ilg‗or 
tajribalarni qo‗llashi oddiy holga aylandi.
Prezidentimiz rahnamoligida amalga oshirilayotgan bunday keng ko‗lamli 
islohotlar 
iqtisodiyotimizning 
barqaror 
rivojlanishi, 
xalqimiz 
farovonligini 
yuksaltirishga mustahkam zamin bo‗lib xizmat qilmoqda. Mustabid tuzum davrida 
chekka hudud sifatida mutlaqo e‘tibordan chetda qolgan Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi bugun ana shunday taraqqiyot yo‗lidan dadil bormoqda. Bugunidan 
mamnun va ertangi kuniga ishonchi qat‘iy bo‗lgan Qoraqalpog‗iston xalqi Vatanimiz 
mustaqilligining 25-yillik bayramini munosib kutib olishga hozirlik ko‗rmoqda. Bu 
ularning shukronalarida, mamnun chehralarida yaqqol aks etmoqda.