Фанининг 2019/2020 ўқув йили учун мўлжалланган силлабуси амалий машғулот №1

L1.1. ТISHLOV
Sutli tishlov 10 ta yuqori va 10 ta pastki tishlardan iborat.U odatda 16 ta yuqori va 16 ta pastki tishlardan iborat bo’lgan doimiy tishlov bilan almashadi.
1.1.2. Тishlar guruhlari: shakl va funksiya
Odam tishlari shakl va funksiyadan kelib chiqqan holda guruhlarga bo’linadi. Ham sutli, ham doimiy tishlovda uchta tishlar guruhlarini ajratadilar: kurak tishlar, qoziq tishlar va molyarlar. Doimiy tishlovga shuningdek to’rtinchi guruh tishlarni – promolyarlarni ajratadilar. (1.1 rasm). Тishlarning shaklini ularning funksiyasi sifatida belgilaydilar, shuning uchun har bitta tishlar guruhiga xos bo’lgan alomatlar tishni mos kelgan funksional toifaga kiritishga imkon beradigan xarakteristika hisoblanadi. Masalan insonning ovqat ratsionidagi ham hayvon, ham o’simlik kelib chichishiga ega bo’lgan ovqatlar bo’lgani uchun tishlov “har narsani yeyaveradigan” nomini olgan.
Kurak tishlar. Kurak tishlar og’iz bo’shlig’iga kiraverishda joylashgan bo’lib, ovqatni tishlab uzish yoki kesib olish uchun xizmat qiladi. (1.1 rasmga qarang). Approksimal tekislikdan qaraganda kurak tishlar bo’yin oldi keng asosli uchburchak shaklga ega bo’ladi va kesuvchi chekkasiga qarab ketganida torayib ketadi. (1.47, G rasm).Ovqatni kesib olishdan tashqari kurak tishlar estetik va fonetik funksiyalarni bajaradilar.


1.1 rasm.Maksimal fissurali bo’rtiqli kontaktni ta’minlovchi oldingi va pastki tishlarning birlashishi. Тishlar guruhlari kurak tishlar qoziq tishlar molyarlar (E’tibor qiling, pastki tishlarning bo’rtiqlari yuqori qatorning mos tishlaridagi bo’rtiqlarga nisbatan bo’rtiq kengligining yarmicha keladigan masofada joylashgan bo’ladi.

Qoziq tishlar. Qoziq tishlar tish yoyining burchaklarida joylashgan bo’lib, eng uzun tomirlarga ega bo’ladi. Ular tishni ushlab oladilar, sanchib oladilar va teshadilar, shuningdek tishlab olishda ishtirok etadilar. Approksimal tekislikdan qaraganda qoziq tishlar kurak tishlar kabi kesuvchi chekkalariga qarab ketishda torayib boradigan uchburchak shaklda bo’ladilar. Qoziq tish qoplamasining anatomik shakli va uzun ildizi bu tishni olib qo’yiladigan va olib qo’yilmaydigan protezlar uchun baquvvat stabil asos qilib qo’yadi. O’zining kuchi va joylashishi tufayli qoziq tishlar shuningdek okklyuziyada yetakchi funksiyani bajaradi. ( 1.1 va1.60 rasmlarga qarang).

Promolyarlar. Promolyarlar qo’shaloq funksiyani bajaradilar. Qoziq tishlar kabi ular ovqatni bo’lib tashlaydilar va molyarlar ovqatning maydalinishida ishtirok etadilar. Premolyarlar ikkita bo’rtiqqa egalar — betdagi bo’rtiq shakliga ko’ra qoziq tishni eslatadi, til bo’rtig’i esa yanada yumaloqroq bo’ladi. (1.1 va 1.40 rasmlar). Premolyarlarning okklyuzion sirtida butun umr davomida saqlanib qoladigan ariqchalar va fissuralar mavjud bo’lib, ular to’g’ri okklyuziyani va funksiyani ta’minlaydi.
M olyarlar. Molyarlar alveolyarli o’simtada yaxshilab qotirilgan va bir nechta bo’rtiqlari bor bo’lgan yirik tishlarni ifoda etadi.
1.2 rasm. Yuqori va pastki birinchi va ikkinchi molyarlarning okklyuzion sirtlarining bo’rtib chiqqanidan keyin bir necha yildagi ko’rinishi. Bo’rtiqlar bir oz yumaloqlashgan, o’chirib tashlanish minimal
1.3 rasm. Yuqori molyar va atrofidagi to’qimalarning kesimining sxematik ko’rinishi:1-emal 1a-Dag’al emal (emal prizmatik korinishi) 2-dentin 3a- pulpa kamerasi 3b-pulpa shoxi 3v-kanal
4-apikal qism 5-sement 6-periodontal boylamlar 7 suyak alveolyar osimtasi 8-yuqorigi gaymor pazuxasi 9-shilliq qavat 10-shilliq osti qavat 11-qon tomirlar 12- milk
Ular chakkali-pastki jag’ bo’g’imiga yaqin bo’lib, chaynash vaqtida tayanch nuqtasi bo’lib xizmat qiladi. (1.54 rasm). Molyarlarezish, chaynab maydalash va ovqatni yutib yuborish uchun yaroqli bo’lgan o’lchamlargacha maydalash funksiyalarini bajaradilar. Bundan tashqari, molyarlarva premolyarlaryuzaning pastki qismining balandligini qo’llab-quvvatlashda katta rol o’ynaydilar. (1.1va1.2 rasmlar).

3.