Fanidan o‘quv uslubiy majmua

5-TAJRIBA ISHI.
ЕКОНОМАЙЗЕРНИНГ ИШЛАШИНИ ЎРГАНИШ
ISHDAN MAQSAD
Issiqlik o’tkazuvchanlik nazariyasi orqali bilimlarni mukammallashtirish, eksperimental izlanishlar protsessi o’zgaruvchan issiqlik o’tkazuvchi metodini va qattiq jismlarning isishi, xisob-kitobi bilan tanishish va ularni yechish yo’li orqali issiqlik o’tkazuvchanlikning chegaraviy sharti, ya‘ni 3-chi turi-turg’unlik shaklini o’rganishdan iborat.
JISMLARNING ISITISH UMUMIY XARAKTERISTIKASI (TAVSIFI).
Sanoatda metallarni isitish juda keng maqsadlarda qo’llaniladi. Metallurgiyada juda ko’p qo’llaniladigan metallni qayta ishlash uchun metallarga bosim berish orqali metallni kerakli bo’lgan qayishqoqlikka olib kelinadi. Bunday xollarda metallarni qizish jarayoni 1150 dan 1250 gradusgacha bo’ladi, pechning temperaturasi esa, 1350 - 1450 gradusgacha bo’ladi. Bunday temperaturalarda asosiy issiqlik uzatilishi nurlanish ko’rinishida bo’ladi. Issiqlikning soni, ya‘ni jismning nurlanishi Stefano - Boltsman qonuniga asosan quyidagicha bo’ladi:
q_nur=Е·С_S
bu yerda: E- jismning oraliq darajasi (ayrim xollarda bu kattalik jismning nurlanish darajasi deb aytiladi); Cs - absolyut qora jismning nurlanish koeffitsienti, T - jismning temperaturasi. Pechdan jismga berilayotgan issiqlik oqimi kattaligi quyidagi formula orqali topiladi:
q_nur=C_pr(
Yuqori temperaturali pechlarda issiqlik beruvchanlik konvektsiyasi asosiy rol o’ynaydi, ma‘lum bo’lishicha, to’rtinchi darajali temperatura farqi emas, balki, Nyuton qonuniga asosan birinchi darajali farqini tashkil etadi.
q_konv=а(Т_п-Т_м)
bu yerda: - metall yuzasining issiqlik beruvchanlik koeffitsienti.
Bunday xolda metallning qizitish jarayonida issiqlik metallning yuzasigi nurlanish va konvektsiya xolida utadi. Bunday issiqlik oqimi, metallning tashqi qismiga ta‘sir kilayotgan q_tashqi issiqlikning tashqi oqimi deb ataladi, ammo metallni qizitish, ya‘ni nafaqat uning yuzasini, balki butun qalinligi bo’yicha qizitish kerak. Shuning uchun metallni qizitish jarayonida ichki oqim katta ta‘sir qiladi q_ichki - metallning tashqi qismidan urtasigacha bulgan oqim. Agar tashqi issiqlik oqimi - С_pr va kattaligi orqali xarakterlansa, u xolda ichki issiqlik oqimi katta darajada metallning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsientiga boglik bo’ladi. Aniq jismlar chetki sharoit oraligida yotadi, shuning uchun ularni isitish jarayonida xar xil uzaro nisbatlar qtash va qichki kelib chiqishi mumkin. Bunday uzaro nisbatlar metallning xam qalinlik, xam fizik xossalari issiqlik sharoitida aniqlanadi. Tushunarliki, agar qtash=qichki bulsa, u xolda tez isish jarayoni xosil bulib, metallning tashqi qismi qalinligi buyicha qizib boradi va x.k. Metallning qalinligi buyicha temperaturaning tushish jarayoni xosil buladi. Agar metallni asta - sekin qizdirilsa, bu jarayon ruy bermaydi. Metallning ulchamiga va yupqaligiga qarab, xar qanday temperaturada xam oddiy xolatda isiydi, masalan, tunukalar, shoxchalar, va x. k. Bu bilan olib boriladigan jismning issiqlik yaxlitligi tushunchasi boglikdir, ya‘ni butun jism yupka va yaxlit jismlarga bulinadi. Yupqa jism - bu xech qanday qarshiliklarga uchramasdan qizish oqimi ( agarda ularda shu xosiyat bulganda ). Yaxlit jism - bu jismga issiqlik berganda jismning qarshiliklarga uchrash oqimi tushuniladi.
Jismning issiqlik yaxlitligi bio kriteriysi orqali aniqlanadi:
bu yerda: a- metallning tashqi qismiga issiqlik uzatish koeffitsienti; L-metallning qalinligi;  - metallning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti.