Fanidan o‘quv uslubiy majmua

3. Mazutni yoqishga tayyorlashning texnologik chizmasi

Elektr stansiyalarning mazut xo’jaligi bug’ qozonlarga beriladigan suyuq yoqilg’i (mazut)ni qabul qilib olish, saqlash va yoqishga tayyorlash uchun xizmat qiladigan qurilmalar va uskunalardan tashkil topgan.
Issiqlik elektr stansiyalarda mazut asosiy yoqilg’i, zahiradagi yoki faqat issiqlikni kerakli darajaga yetkazish uchun yoqiladigan yoqilg’i sifatida ishlatiladi, ya’ni yilning ko’p qismida yoqiladi. Asosiy yoki zahiradagi yoqilg’i berilganda, elektr stansiyaning to’la quvvatini doim saqlab qolishga harakat qilinadi. Mazut tutantiriq sifatida ko’proq ko’mir kukuni bilan ishlaydigan elektr stansiyalarda ishlatiladi. Bu holda mazut xo’jaligining quvvati juda kam bo’ladi, chunki bunda mazut alohida qozonlarning issiqlik quvvatini 30-50% ga yetkazish uchungina xizmat qiladi. Lekin har ikki holda ham, mazut xo’jaligining prinsipial chizmasi bir xil. Mazut xo’jaligi ishonarli bo’lishi uchun juda ham sodda texnologik chizmaga ega bo’lishi kerak, bu uni har doim oson boshqarish uchun imkon yaratishi va kerakli paytda zahiradagi uskunalarni tez va oson ulanishini ta’minlashi zarur. Mazutning elektr stansiyalarda tayyorlash texnologik trakti o’z ichiga qabul qilish – to’kish qurilmasini, doimiy mazut zahirasi uchun omborlarni, mazut va bug’ uchun bo’lgan quvurlarni va mazut isitgichlarni oladi.
Mazutni yoqishga tayyorlash – bu uni har xil keraksiz mexanik chiqindilardan tozalash, uning bosimini ko’tarish va isitish, ya’ni qozonlarga yetkazish uchun energiya sarflanishini kamaytirish va forsunkadan ingichka bo’lib sochilishini, ya’ni sachrashini ta’minlashdir. Mazutni saqlashga va yetkazib berishga mo’ljallangan omborlar hozirgi yong’inga qarshi normalarga binoan o’zining butun tashkiliy qismlari bilan elektr stansiyalarning bosh binosidan ancha uzoqlikda joylashishi lozim.
Mazutni yoqishga tayyorlash texnologik chizmasi 25.7-rasmda ko’rsatilgan.
Qabul qilib olish–to’kish qurilmasida mazut 60-70 ⁰S darajagacha isitiladi va mazut ichiga cho’ktirib qo’yilgan nasoslar orqali er ustidagi asosiy temir-beton omborlarga jo’natiladi. 2400 MVt quvvatli IES uchun namunaviy loyiha bo’yicha sig’imi 10000 m³ bo’lgan va diametri 42 m bo’lgan 12 ta omborda mazut saqlanadi. Bunday omborlarda harorat, yilning har qanday faslida sirtqi bug’ isitgichlarida isitilgan mazutning yana qaytarilishi (50 foizgacha) hisobiga 60 ⁰S dan pastga tushib ketmasligiga erishiladi. Mazutning aylanma isitish usulining kamchiligi – bu mazutni quvurlar orqali haydashda elektr energiya ko’p sarf bo’lishidadir, ammo shu holda ham bu usul o’zini to’la-to’kis oqlaydi.

25.7 – rasm. Elektr stansiyada mazut tayyorlashnig texnologik chizmasi.
1-mazutli sisterna; 2-qabul qiluvchi qurilma; 3-qo’pol tozalash filtri; 4-qabul qilish rezervuari; 5-haydab berish nasosi; 6-asosiy rezervuar; 7, 8 va 19-reserkulyasiya liniyalari; 9-birinchi pog’ona nasosi; 10-teskari klapan; 11-mazutni bug’li isitgich; 12-nozik tozalash filtri; 13-ikkinchi pog’ona nasosi; 14-tiqin surma qopqog’i; 15-sarf rostlagich; 16-sarf o’lchagich; 17-yondirgichning oldidagi surma qopqoq; 18-forsunka.