Fanidan O‘quv metodik majmua

14.7-rasm. Hushdan ketganda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish 
 
Shuningdek, oddiy usullar bilan ham tashqi qo‘zg‘alish ta’sirini o‘tkazish mumkin: yuziga shapatlab 
urish; o‘tkir hidli moddalarni (ammiak), masalan, navshadil spirtini paxtaga tomizib hidlatish kerak.Agar 
behush kishi xirillab nafas ola boshlasa yoki nafas olishi umuman to‘xtasa, unda tili og‘iz orqasiga ketib 

---

111 
qolmaganligini tekshirish lozim. Nafas olish va tomir urishi to‘xtasa, bu holat organik kasalliklari bo‘lganda 
(yurak porogi, yurak ritmi buzilganda, serebral-qon tomir yetishmovchiligida, miokard infarktida, o‘pka 
arteriyasi tromboemboliyasida) tezda jonlantirish tadbirlarini hamda shifoxonaga joylashtirish choralarini 
o‘tkazish lozim. 
Kollaps
yurak-tomir yetishmovchiligining nisbatan og‘ir ko‘rinishi hisoblanadi. Kollaps 
holatida tana harorati pasayadi, ter ajraladi, teri qoplamlari oqaradi, puls juda kuchsizlanib ipsimon bo‘ladi 
(terining marmar rangida bo‘lishi, siydik ajralishining kamayishi yoki to‘xtashi, miya gipoksiyasi paydo 
bo‘lishi).
Tez yordam ko‘rsatish tadbirlari: kollaps holatidagi bemor boshini pastga qaratib qo‘yish kerak; vena 
tomiriga asta-sekin quyidagi vazopressor vositalar yuboriladi: mezaton 1 % – 0,2–0,3 ml 0,9 % li natriy 
xlorid eritmasida; noradrenalin0,1 % – 1,0; poliglyukin, reopoliglyukin 400,0ml tomchilatib; prednizolon 
60–90mg; puls kamayganda atropin 1 % – 1; zudlik bilan asosiy kasalligi bo‘yicha gospitalizatsiya qilish. 
Hushning yo‘qolishi – shunday holat bo‘lib, bunday shaxs harakatsiz yotadi, savollarga javob bermaydi, 
tashqi ta’sirlarni qabul qilmaydi. Bunday holat ko‘plab sabablar natijasida kelib chiqadi, lekin barcha hollarda 
sezgi markazi – bosh miya jarohatlanadi. Miyaning jarohatlanishi bevosita ta’sir natijasida – bosh 
jarohatlanishlarida qon qo‘yilishi, elektrdan shikastlanish, zaharlanishlar (shu jumladan, alkogolizm) 
natijasida yuzaga kelishi, shok, yurak kasalliklari, jigar yoki bo‘yrak yallig‘lanishida va sovuq urganda yuz 
berishi mumkin. 
Koma 
– hushni yo‘qotishning chuqur buzilishi bo‘lib, unda og‘riqqa nisbatan reaksiya 
yo‘qoladi. Komaning quyidagi turlari farqlanadi:
1)