Fanidan O‘quv metodik majmua

Go‘daklarda yurak-o‘pka faoliyatini tiklash tadbirlarini o‘tkazish 
14.4-rasm. Go’dakning nafas olishini aniqlash
Bir yoshga yetmagan go‘dakda tomir urishini aniqlash juda murakkab. Shuning uchun, agar maxsus 
tayyorgarlik bo‘lmasa, nafasi to‘xtagan go‘dakning tomirini bir necha sekunddan ortiq tekshirish mumkin 
emas. Bo‘g‘ilishdan bo‘lak hodisalarda go‘daklarda, odatda, nafas to‘xtagach, tomir urishi ham to‘xtaydi. 
(14.4-rasm). Go‘dakning tomir urishi katta yoshlilarniki kabi uyqu arteriyasida emas, balki qo‘lning ichki 
tomonidagi, yelkasiga yaqin yelka arteriyasida tekshiriladi. 
. 

---

110 
14.5-rasm. Go’dakning hushini aniqlash
. 
Go‘dakning qo‘lidagi yelka suyagiga, tirsagiga emas, balki qo‘ltiq chuqurchasi yaqiniga ikkita barmoqni 
qo‘yib, barmoqni qo‘lga yengil botirib, 5-10 sekund davomida tomir urishi tekshiriladi. 
Go‘dakning hushi o‘zidaligini aniqlash uchun go‘dakni baland ovoz bilan chaqirib, go‘dakning qo‘l-
oyog‘ini bir oz chimchilanadi. 
Go‘dak behush bo‘lsa, go‘dakni orqasiga aylantirib, asta o‘zimiz tomon tortib, boshi va bo‘ynini ushlab 
turib aylantiriladi. (14.5-rasm). 
Nafas yo‘llarini ochib, nafas bor-yo‘qligi tekshiriladi. Buning uchun bolaning boshini bir oz orqaga 
egib, nafas bor-yo‘qligini aniqlab, ko‘rish, eshitish va sezish nazoratidan 5 sekund davomida foydalaniladi. 
Go‘dak nafas olmayotgan bo‘lsa, go‘dakni qattiq joyga orqasi bilan yotqizib, 2 marta sekin puflanadi.
Havo o‘pkaga o‘tayotganiga ishonch hosil qilish uchun ko‘krak qafasining ko‘tarilishi kuzatiladi.Tomir 
urishi yelka arteriyasida 10 sekund davomida tekshiriladi.(14.6-rasm). 
 
14.6-rasm. Go’dakning tomir urishini tekshirish
. 
 
Xushdan ketish, kollaps va shokda birinchi yordam ko‘rsatish.
Hushdan ketish
to‘satdan qisqa 
vaqtga hushdan ketish bo‘lib, miyaning birdaniga qonsizlanishidan sodir bo‘ladi. Obmorok asab tizimi 
chidamsiz, zaif, astenik konstitutsiyaga ega kishilarda, charchash, og‘ir jismoniy yoki psixoemotsional 
zo‘riqishdan so‘ng, kuchli og‘riqlar natijasida, ayrim holda esa qo‘rqish natijasida ham kelib chiqadi. Hushdan 
ketishning kechishi miyada to‘satdan qon aylanishi yetishmovchiligi va uning ishemiyasi (qonsizlanishi)ga 
bog‘liq. Bu qorin bo‘shlig‘i qon tomirlarining kengayishi va qonning organizmda qayta taqsimlanishi tufayli 
yuz beradi. Bu jarayon boshlanishida bemor esnashi, yuz terisining oqarishi, peshonasidan sovuq ter ajralishi, 
nafas olishning tezlashishi kuzatiladi. Shundan so‘ng bemor hushini yo‘qotib yerga yiqiladi. Ba’zan obmorok 
yuqoridagi belgilarsiz ham ro‘y berishi mumkin . 
Birinchi yordam
.Hushdan ketish nisbatan kam vaqt davom etishiga qaramasdan, hushdan ketgan 
kishiga, albatta, tezlik bilan birinchi yordam ko‘rsatish zarur. Birdaniga uning oyoqlarini tepaga ko‘tarish 
kerak, shunda miyada qon almashinuvi tiklanadi, toza havoga olib chiqish, boshini teparoq qilib orqasi bilan 
yotqizib qo‘yish lozim. Ko‘krak qismidagi tugmalarni bo‘shatish kerak, chunki bo‘yin va ko‘krak qisilib 
qolmasligi kerak. Ko‘pincha to‘g‘ri yordam ko‘rsatish natijasida hushdan ketish holati tezda o‘tib ketadi.