|
8.2. Ekskursiya xizmatida ob’ektlarni hikoya qilishning
o‘ziga xos xususiyatlari
Ekskursiya xizmati amaliyotida ob’ektni hikoya qilishning oltita o‘ziga xos
xususiyatlarini ajratish mumkin:
1. Guruhning harakatlanishi tezligiga hikoya tezligining bog‘liqligi. Gid
hikoyasi ekskursiya marshruti, harakatlanish ritmiga tobedir. Masalan, bolalar
guruhi uchun tayyorlangan hikoya harakatlanish tezligidagi tafovut tufayli katta
yoshdagi guruhda foydalanilmaydi, shuningdek, bir mavzudagi hikoya piyoda va
avtobusli ekskursiyada turlicha hajmda bo‘ladi.
2. Hikoya qilishning ob’ektni ko‘rsatishga tobe’ligi. Gidning hikoyasi
marshrutda ko‘rsatiladigan ob’ektdan ajralmaydi. Hikoyaning mazmuni ob’ektni
kuzatish vazifasiga bo‘y sunadi. Hikoya ko‘rsatiladigan ob’ektlar bilan birga berib
boriladi, uni to‘ldiradi, ko‘ringanlarni
izohlaydi. Hikoyaning mazmuni
o‘rganiladigan ob’ekt bilan belgilanadi (tabiat, muzey ekspozitsiyasi, tarixiy obida,
qadrli joylar, urf-odatlar va sh.k).
3. Hikoya qilishda ko‘rgazmali dalillardan foydalanish. Gid hikoyasi shunday
tuziladiki, go‘yo ob’ektlarning o‘zi «so‘zlayotgandek» bo‘ladi. Bundayin natijaga
hikoya qilishning obrazli ijrosi, ob’ektni mohirlik bilan ko‘rsatilishi, «gid
portfeli»dagi ko‘rgazmali materiallardan to‘g‘ri foydalanish orqali erishiladi.
Hikoya qilish ob’ektni ko‘rsatish bilan uyg‘unlikda olib borilmasa, u ma’ruzaga
aylanadi.
4. Hikoya qilishning taalluqligi (bir predmetga qaratilganligi), ya’ni,
hikoyaning ekskursantlar nigohi qaratilgan ob’ektga bog‘liqligidir. Gid o‘z
hikoyasida aniq bir ob’ekt – bino, me’moriy ansambl, tabiat durdonasini inobatga
124
olayotgan bo‘ladi. Ushbu metodikaning o‘ziga xosligi shundaki, gid ekskursantlar
diqqatini bir predmetga qaratishi kerakligi bo‘yicha ko‘rsatma beradi. Ushbu holat
bir xil o‘xshash binolar joylashgan ko‘chada ro‘y berayotgan bo‘lsa, u holda
kerakli binoni ajratib olish uchun gid tomonidan uning rangi, qurilish uslubi
ta’kidlab o‘tiladi. Ekskursantlar binoni ilg‘ab olganidan so‘ng gid hikoyasini
davom ettiradi.
5. Ekskursiya hikoyasining aniqligi. Aniqlik degani bu nafaqat mavzudagi
balki, keltirilgan faktlardagi aniqlik hamdir. Hikoya qilishda aniqlik materiallarni
umumiy tarzda havola etish emas, aksincha mavzuni ochib berishda, tushuntirishda
aniq
materiallardan
foydalanish
tushuniladi.
Hikoya
qilishda
aniqlik
materiallarning rangbarangligi (dalillar, misollar, sanalar, raqamlar, familiyalar)
bilan belgilanadi, deyish noo‘rin. Ekskursiya xizmatida materialning aniqligi –
fikrning aniqligi, ma’lum bir narsani aniq va konkret shaklda berishdan iborat.
6. Hikoya qilishning ta’kidlovchi xususiyati. Gid tarixiy voqea-hodisalarni
hikoya qilishda u xuddi shu tarzda, aynan shu joyda, sanab o‘tilgan shaxslar unda
ishtirok etganligini ishonch bilan ta’kidlaydi. Aniq bir voqeani ta’riflashda hozirgi
zamon (o‘tmish yoki kelajakka) bilan bog‘laydi, uni ob’ektiv isbot sifatida,
ma’lum bir shaxs tomonidan amalga oshirilganligiga urg‘u berib o‘tadi. Puxta
tayyorlangan va o‘tkazilgan ekskursiya xizmati ekskursant xayolida ko‘rib turgan
ob’ektdan ham ziyoda narsalarni ilg‘ab olish imkonini berishi mumkin.
Ko‘pgina ekskursiya xizmati ob’ektlari unga bog‘liq voqea-hodisalar bilan
qiziqarli bo‘lishi mumkin. A harfi bilan ekskursiya xizmati ob’ektini belgilasak, B
harfi bilan uning atrofida sodir bo‘lgan voqea-hodisalarni keltirsak, unda quyidagi
oddiy formulani olamiz: A+B. Mazkur formulaning mazmuni ekskursiya xizmati
amaliyotida turlicha variantlarga ega. Ularning ayrimlarini keltiramiz.
Ekskursiya arayonidagi hikoya mavzuni ochib berishdagi axborot hamda
tahliliy material hisoblanadi. Gid hikoyasi orqali ob’ekt, voqea-hodisa to‘g‘risida
ma’lumot beradi, tushuntiradi, ta’riflaydi, ma’lum bir ma’noda uning qiyofasini
shakllantiradi. Ekskursiya jarayonida mutaxassislar hikoya qilishning ko‘pgina
usullaridan (ma’lumot berish, tushuntirish, tavsiflash, izohlash) foydalanishadi.
125
Ekskursantning xulosasi nafaqat
eshitganlariga, balki ko‘rganlariga ham
asoslangan bo‘ladi.
8.1-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: | 
