Fanidan mustaqil ishi mavzu: Flash dasturi va undan foydalanish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI

FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI YO’NALISHI

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

FANIDAN
MUSTAQIL ISHI


Mavzu: Flash dasturi va undan foydalanish.


Bajardi: N.Azimjonov
Qabul qildi: V. Jo’rayev

Farg’ona– 2020

Flash dasturi va undan foydalanish.

Reja:

1. 
   Kirish.
   

1. 
   Flash texnologiyasi va flash dasturi.
   

2. 
   Asosiy qism.
   

1. Flash dasturida obyektlarni modellashtirish.

2. 
   ISpring dasturida nazorat testlari yaratish.
   
3. 
   ISpring dasturida masofaviy kurs yaratish.
   

3. 
   Xulosa.
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

XXI asr - axborot va axborot texnologiyalari asri deb tan olingan.

O’quvchilarga axborot asrida axborot madaniyati, axobrotni yig’ish, qayta ishlash, uzatish va boshqa amallarni o’rgatish muhimdir. O’quvchilarga axobrotni yig’ish, qayta ishlash va uzatish xaqidagi bilimlarni kompyuter texnikasi orqali o’rgatamiz. Ta’limda kompyuter texnikasidan foydalanish asosan uning dasturiy ta’minotlari orqali amalga oshiriladi. Xozirgi kunda dasturiy ta’minotlar asosan uch turi bulib, interfeyslari grafikli rejimdadir. Interfeysning interaktivli interfeyslarga ega bo’lishi undan foydalanib o’rganishni osonlashtiradi. Interaktivli interfeyslar grafik va dasturlash texnologiyasiga asoslangan ukunaviy vositalar bilan yaratiladi. Bunday vositalarning biri bu - Flash texnologiyasi.

Flash texnologiyasining mosalashuvchanlik va interaktiv multimediya dasturlar yaratish imkoniyati ko’pchilik Web-dizaynerlar o’rtasidagi baxslarga sabab bo’lib, uni mashhurligini oshishiga imkoniyat berdi. Shuning uchun bu texnologiyaning yaratilishi bilan bir vaqtda Macromedia kompaniyasi tomonidan ikki asosiy web-brouzerlari: Internet Explorer va Netscape Communicaton uchun elementlar Plug-In yaratildi. Bu esa, o’z navbatida Flash texnologiyasini internet yana ham keng tarqalishiga olib keldi. Natijada ushbu web-brouzerlar yaratuvchilari swf formatini o’z dasturlarini asosiy formatlar bazasiga qabul qildi. Bunday usulni boshka yirik dasturiy ta’minot yaratuvchilar (masalan, Adobe firmasi) ham qo’llay boshladi. Macromedia kompaniyasi swf formatini juda oddiy va qulay uskunalar bilan ta’minlaganligi bu formatdan ko’p muxlislarning foydalanishiga olib keldi. Shuni aytish kerakki, xozirgi vaqtda ushbu uskunalarni bir qancha to’liq to’plamlari ham mavjud. Ushbu uskunalarni bir turi Macromedia Director Shock Wave Studio - multimediya taqdimotlarni yaratish, Macromedia FreeHand va Macromedia Fireworks - grafik tasvirlar muxdrriri, Macromedia Authorware va Macromedia CourseBuilder - interaktiv o’rgatuvchi kurslarni yaratish muharriri va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Web-saxifa yaratuvchilar orasida eng ko’p ishlatiladigani bu Macromedia Flash dasturidir. Chunki ushbu dastur ixtiyoriy Web-sahifaga mashhurlik olib keluvchi banner va animatsiya, interaktiv lavhalar yaratish imkonini beardi. Balki shuning uchundir swf formatini oddiy qilib Flash deb atalish odatga kirib kolgan. Flash texnologiyalar tarkibining elementlari:

• 
  rastrli va vektorli grafika;
  
• 
  animatsiyani bir qancha usullarda ishlash;
  
• 
  interfeysda interaktiv elementlarini yaratish;
  
• 
  sinxron ovoz kushish;
  
• 
  mustaqil platformali;
  
• 
  vizual uskunalari mavjudligi (Flash-rolik yaratuvchilarini ko’plab murakkab amallardan xalos etadi, shuningdek Flash- texnologiyalarning texnik aspektlarni uRganishni talab etmaydi).
  

Kompyuter tasvirlariga bo’lgan qiziqish, ularda juda katta hajmdagi ma`lumotlar saqlanishi bilan izohlanadi: tasvirlarni yaqqol namoyish etish imkoniyati mavjud bo’lib, ularni tahlil etish uchun axborot texnologiyalari sohasida maxsus bilimlar talab qilinmaydi.

Kompyuter grafikasi mustaqil yo’nalish sifatida XX asrning 60-yillarida paydo bo’ldi va maxsus amaliy dasturlar paketi ishlab chiqildi. O’sha paytda kesmalar yordamida chizish, ko’rinmas chiziqlarni o’chirish, murakkab sirtlarni akslantirish usullari, soyalarni shakllantirish, yoritilganlikni hisobga olish tamoyillari ishlab chiqilgan edi. Bu yo’nalishdagi ilk ishlar vektorli grafikani rivojlantirishga ya`ni, chiziqlarni kesmalar orqali chizishga yo’naltirilgan edi. 70-yillardan boshlab nazariy va amaliy ishlarning aksariyati fazoviy shakl va ob`ektlarni o’rganishga qaratildi. Bu yo’nalish uch o’lchovli grafika (3D) nomi bilan ataladi. Uch o’lchovli tasvirlarni modellashtirish fazoning va jismlarinnig uch o’lchovliligini, kuzatuvchi va yoritish manbalarining joylashishini hisobga olishini talab etadi. Murakkab sirtlarni akslantirish, releflar va ularning yoritilganligini modellashtirish bilan bog’lik masalalarning paydo bulishi uch o’lchovli grafikaga bo’lgan ehtiyojni yanada oshirdi.

90-yillarda kompyuter grafikasining qo’llanish sohalari ancha kengaydi, ya`ni uni keng tadbiq qilish imkoniyatlari paydo buldi. Natijada kompyuter grafikasini faoliyati dasturlash va kompyuter texnikasi bilan bog’liq bo’lmagan mutaxassislarining ish vositasiga aylandi. Kompyuter grafikasining yangi yo’nalishlardan biri haqiqiy tasvirlarni shakllantirishning uslub va tamoyillarini ishlab chiqishga bag’ishlangan. Bu tamoyillarga ko’ra tasvirlarin bevosita kuzatish yoki optik qurilmalar yordamida ro’yxatga olish imkoniyati mavjud bo’lishi kerak. Shunday tasvirlarga extiyoj dizayn, arxitektura, reklama va boshqa sohalarda paydo bo’ldi. EHMlar funktcional imkoniyatlarining kengayishi kompyuter grafikasining rivojlanishiga asos yaratdi va tasvirlar animatciyasini ta`minlovchi tizimlar yaratilishiga olib keldi. Bunday tizimlarni quyidagi uchta guruhni ajratish mumkin:

• 
  kimyo, tibbiyot, astronomiya va boshqa sohalardagi jarayonlarni ko’rgazmali namoyish etish;
  
• 
  harakatdagi holatlar tasavvurini (imitatciya) paydo etuvchi tizimlar (kompyuter o’yinlari va boshqalar);
  
• 
  kino va televideniya uchun tasvirlar tayyorlovchi tizimlar.
  

Aynan shu yo’nalishlarda kompyuter grafikasini rivojlantirishda asosiy qiyinchiliklarga duch kelindi. Ular uchun modellarning yuqori aniqligidan tashqari EHM imkoniyatlariga ham yuqori talablar qo’yiladi.

Kitobxonlar e`tiboriga taklif etilayotgan ushbu o’quv qo’llanmada kompyuter grafikasining

• 
  Nuqtali (rastrli);
  
• 
  Obyektli (Vektorli);
  
• 
  Fraktal
  

turlari haqida boshlang’ich tushunchalar keltirilgan.

Injenerlik grafikasida ilk bor haqiqiy obyektlarini uch o’lchovli koordinatada modellashtirish imkoniyati tug’ildi. Injenerlik grafikasi tasvirlarni avvalo o’zaro tutashtirilgan karkas shaklidagi rasmlardan boshlab zamonaviy murakkab obyektlarni ekranda turli ranglarda va turli ko’rinishdagi tasvirlarini olishgacha bo’lgan rivojlanish bosqichini bosib o’tdi.

Yuqorida aytib o’tilganidek, ko’rgazma grafika tijorat va namoyish grafikasining yig’indisidan iborat. Shunday qilib ko’rgazma grafigi tijorat va namoyish grafikalarini bazaviy funktciyalari to’plamidan iborat va u quyidagi uch xil masalani echishga imkon beradi:

• 
  grafika va diagrammalar bilan ishlash;
  
• 
  tasvirlarni taxrirlash va saqlab ko’yish;
  
• 
  kurgazma materiallarini rejalashtirish va tayyorlash.
  

Bunday sinfdagi dasturiy ta`minotiga quyidagilarni kiritish mumkin:

Harvard Graphies, Freelance Plus, Hollywood, Microsoft Power Point for Windows va xokazo.

Adobe Flash dasturi yordamida xam animatsiya va taqdimot fayllarni yaratishimiz mumkin. Ammo Power Point ga qaraganda Macromedia Flash dasturda yaratilgan animatsiya fayllari tuliq siz tomoningizdan yaratiladi va animatsiyalashtiriladi. Shu bilan birgalikda bu dasturda aktiv elementlar bilan ishlash va dasturlash imkoniyatlari mavjud. Asosan Macromedia Flash dasturida kichik animatsiya fayllari (kliplar), Internet saxifalar, elektron qo’llanmalar va ...

Flash dasturda yaratilgan fayllar o’zining original, ishlash soddaligi , yaratilish murakkabligi, tezkorligi, multimediya jihozlanganligi va xajm buyicha kichikligi bilan ko’zga tashlanishadi.

       Dasturni ishga tushirish uchun Windows ning PUSK tugmasining PROGRAMMI bulimining Macromedia guruhi ichidagi Macromedia Flash buyrug’ini tanlaymiz. Natijada ekranda quyidagi dastur oynasi xosil qilinadi.

       Flash dasturida ishlash uchun biz bir nechta yangi tushunchalar bilan tanishimiz zarur. Bular: Flash belgisi, grafik tasvir (simvol), animatsion klip, aktiv tugma, stsena, kadr, boshqaruv kadr, vaqt-chizg’ichi, va qatlam.

       Vaqt-chizg’ichi (TimeLine - Vremennaya shkala) - Flash dasturida animatsiya harakatlarni yaratishida asosiy ish quroli. Ushbu sohada qatlam va kadrlarni ko’rishimiz va ular ustidan xar xil amallarni bajarishimiz mumkin.

Vaqt-chizg’ich orqali qatlamlarni joylashuvi va turi, kadrlar turi (boshqaruv va avtomatik yaratilgan kadrlar) va ulardagi action dasturlash skriptlar mavjudligini ko’rishimiz va sozlashimiz mumkin.

       Ushbu sohaning chap tomonda qatlamlar sohasi, o’ng tomoda esa shu qatlamlardagi kadrlar soxalari joylashgan.

Vaqt-chizg’ichning chap (katlamlar) tomoni.

- ustuni katlam kurinishi yoki kurinmasligini.

- ustuni katlamni uzgartirish mumkinligi yoki mumkin emasligi va
- ustuni katlam elementlari tulik yoki fakat chegaralari kurinishini uzgartirishga yordam beradi.

- tugmasi yangi katlam yaratish,

- tugmasi xarakat traektoriyasi katlamni yaratish,

- tugmasi katlamlar uchun papka yaratish,

- tugmasi esa tanlangan katlamni uchirish amallarni bajaradi.

Vaqt-chizg’ichning o’ng (kadrlar) tomoni vaqt-chizg’ichnining ung tomonning pastki qismidagi joylashgan

- sohasi bosh kadrga o’tish, qo’shni kadrlarni yoki ular chegaralarini ko’rsatish hamda bir nechta kadrlarni bir paytda taxrirlash tugmalari,
- sohasi esa nechanchi kadr tanlangan, kadrlar tezligi va nechanchi sekundda joylanishimizni kursatuvchi tugmalari.

Flash dasturida animatsiya ikki xil buladi: kadrli yoki klassik (pokadrovoe sozdanie) va avtomatik(avtomaticheskoe sozdanie promejutochnыx kadrov). Avtomatik animatsiya shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening) yoki boshkaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening) asosidagi animatsiya turlarga bulinadi.

Boshqaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening) asosidagi yaratilgan animatsiya.

       Shu turdagi animatsiyani yaratish uchun biz bitta boshqaruv kadrni yaratamiz va unga belgi qo’shamiz. Masalan boshqaruv kadrda aylana chiziladi va u grafik tasvir belgi turiga F8 yoki Vstavka menyusida Preobrazovatь v simvol (Convert to Symbol) buyrigi yordamida utkaziladi. Yoki Ctrl+F8 yoki Vstavka menyusida Noviy simvol (New symbol) buyrug’ini tanlab yangi belgi yaratamiz va Belgilar kutubxonasi yordamida uni boshqaruv kadrga qo’shamiz.

Quick Render (Production) / Quick Render (Draft) / Quick Render (ActiveShade) (Tezkor Vizuallashtirish (/Yakunlash) / Tezkor Vizuallashtirish (Eskizli) / Tezkor Vizuallashtirish (Aktiv tekislash))- Ushbu tugmalar ro’yxati uch o’lchovli sahna ko’rinishni vizuallashtirishning uch variantidan biri tanlanib, ularning parametrlari Render Scene (Sahna ko’rinishi Vizuallashtirish) muloqot oynasida mos ravishda sozlanadi.O’zgarmas holda, ikkinchi rejim parametrlari ko’pol o’rnatmalarga ega bo’lib, boshlangich natija va tug’rilashlarni hosil qilishda, birinchi variant esa - «aniqroq», yakuniy natijada qo’llaniladi.Render Type (Vizuallashtirish Ko’rinishi) – sahna ko’rinishni aniq hosil qilishning asosiy usullari ro’yxati vizuallashtirish soxasini belgilaydi. Ushbu ro’yxat quyidagi punktlardan iborat:

• 
  View (To’liq Ko’rinish Oynasi) – Aktiv ko’rinish oynani to’liq qo’llash uchun o’rnatadi.
  
• 
  Selected (Ajratilgan Ob`ektlar) – faqat ajratilgan obyekt yoki obyektlarni chiqarish uchun belgilab, boshqa qismlarni inkor qiladi. Ushbu rejim murakkab uch o’lchovli sahna ko’rinishlar elementlari shaklini sozlash va tug’rilash uchun kulay hisoblanadi.
  
• 
  Region (Fragment) – Sahna ko’rinishning faqat bir qismini vizuallashtirib, unda bu turtburchak fragment bilan ishlash tezroq amalga oshiriladi, chunki oyna ko’rinishining kolgan soxasini dastur inobatga olmaydi. Fragment chegaralari aktiv oynada sichqoncha orqali interaktiv belgilanib, bunda ko’rsor ko’rinishi Ushbu amalni – kuchirish yoki kattalashtirish bajaradi. «OK» («Ha») tugmasi esa kiritish amalini tugatib, vizuallashtirish protcedurasini yuklaydi
  

Natijada Framebuffer (Virtual Kadrli Buferda) – xizmatchi oynada (keyingi qismda to’liq ko’rib o’tamiz), ajratilgan fragment ko’rsatiladi, qolgan ko’rinish qismi ko’rinmas holda bo’ladi (8.5-Rasm).

• 
  Crop (Qirqim) – yuqoridagi rejimga o’xshash bo’lib, faqat farqi shundaki, ona ko’rinishining to’rtburchak ko’rinishi ajratilganda, kadrli buferning qolgan qismi tanlangan o’lchamgacha kichraytiriladi (1-Rasm).
  

1-Rasm. Sahna ko’rishning Crop (Qirqimi) ni vizuallashtirish

• 
  Blowup (Kattalashtirish) – joriy ko’rinish oynaning turtburchak fragmentini chiqarib, uni to’liq o’lcham bo’yicha Framebuffer (Virtual Kadrli Bufer) kattalashtiradi (2-Rasm).
  

2-Rasm. Sahna ko’rinishning Blowup (Kattalashtirish)ni vizuallashtirish

• 
  Box Selected (Ajratishning Gabarit Konteyneri) – ko’rinish oyna fragmentini ajratilgan gabarit konteyneri o’lchami bo’yicha chiqaradi.
  

Elektron axborot ta’lim resurslarini yaratishda keng ishlatilib kelinayotgan dasturiy ta’minotlardan biri Ispring dasturi hisoblanadi.Odatda, taqdimotni o‘tkazishga tayyorlanish jarayonida aksariyat hollarda Microsoft PowerPoint dasturiy ta’minotidan foydalaniladi. Ammo bunday taqdimotlar faqat mazkur mahsulot formatidagina bo‘lishi mumkin (ppt, pptx). Hozirgi vaqtda internet texnologiyalarining rivojlanishi va o‘z navbatida, masofali ta’lim turining paydo bo‘lishi natijasida taqdimot fayllarini internet brauzerining o‘zida onlayn ravishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rish uchun flash (swf) formatida yoki HTML 5 texnologiyasi asosida yaratilgan fayl bo‘lishi kerak. Hozirga kelib, PowerPoint dasturida tayyorlangan taqdimotdan flash-rolik shakllantirish imkoniyatini beruvchi dasturlar yaratilgan. Mahsulot iSpring deb nomlanadi va iSpring QuizMarker, iSpring PRO va iSpring Kinetics kabi variantlarga ega. Mustaqil ekspertlarning fikriga ko‘ra, bugungi kunda mazkur mahsulot tezligi, bir formatdan boshqa formatga konvertatsiyalash sifati va optsiyalar soniga ko‘ra eng yaxshilaridan biri hisoblanadi. iSpring nafaqat flash-taqdimotlarni yaratishga, balki ta’lim jarayonida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan roliklar tayyorlashda, xususan, ularga turli shakldagi so‘rovlar, elektron testlarni ham kiritgan holda o‘zaro interaktiv bog‘lanish imkoniyatini ham beradi.

iSpring Suite – bu PowerPoint dasturida elektron o‘quv kurslarini yaratuvchi professional vosita hisoblanadi. iSpring dasturi yordamida foydalanuvchi bir nechta bosqichdagi o‘quv kurslarini yaratishi va nashr qildirishi mumkin:

a) Power Point- taqdimotlar bazasida o‘quv kurslarini yaratish;

b) Audio va video fayllarni birlashritish;

c) Interaktiv testlar yaratish;

d) Interaktiv bloklar yaratish;

e) Masofaviy ta’lim tizimi uchun ma’lumotlar tayyorlash.

iSpring Suite dasturi o‘zida iSpring Pro, iSpring QuizMaker va iSpring Kinetics dasturlarini jamlagan. iSpring dasturini uskunalari PowerPiont dasturining menyular satriga sozlanadi. iSpringning o’rnatilishi muvofaqqiyatli bajarilgandan so’ng, Power Pointga iSpring insturimental qatori qo’shiladi. iSpringning funksiyalaridan tayyorlangan fayli Flash formatga o’ziga xos playback (boshqarilish)ni yuzaga keltiradi. Audio va videolar bilan Flahda tayyorlangan fayl yaxshiroq bo’ladi. Eslatma, aytish kerakki iSpring Proga qo’shiladigan xar bir ma’lumot Windows uchun o’ziga xoss ahamiyatga ega.

iSpring Pro yordamida:

• 
  Windowsda Flashni muomilaga chiqarish;
  
• 
  Prezentatsiyani tadqiq etish;
  
• 
  Window bilan bog’lanish;
  
• 
  Windowni taqdim etish;
  
• 
  Windowda audio yozish;
  
• 
  Windowda vidio yozish;
  
• 
  Windowda sinxron qilish;
  
• 
  Windowga so’rovlar qo’yish;
  
• 
  Windowni Flashga kiritish mumkin.
  

tugmasini bir marta bosish orqali yuqori darajadagi Flash movie o’rnatiladi. iSpring Quick Publishning o’ziga xos xususiyatlaridan biri taqdim etiladigan prezentatsiyada ortiqcha o’zgarishlarga yo’l qo’ymaydi. iSpring Pro 180 dan ortiq effektlarga ega. Bu ko’rsatkich Power Point 2007 dagi barcha effektlar kombinatsiyasidan iboratligi, ko’plab harakatlarni o’z ichiga olganligi hamda shu ko’rsatkich bo’yicha harakatlarni mukammallashtirganligi bilan tasvirlanadi.