Фанидан маърузалар матни

жаҳон валюта тизими - бу, халқаро айирбошлашнинг барча шаклларига хизмат 
қилишга ва уларнинг самарали ривожланашини таъминлашга қаратилган 
мамлакатлар ўртасидаги валюта муносабатларининг йиғиндисидир. Халқаро 
иқтисодий муносабатларнинг таркибий қисми сифатида у қуйидагиларни ўз ичига 
олади:
1. Халқаро битимларда фойдаланиладиган тўлов ва кредит воситаларини (олтин, 
энг ривожланган мамлакатларнинг миллий валюталари, халқаро пул бирликлари);
2. Валюта курсларини ўрнатиш ва сақлаб туриш механизмини; 
3. Валюта бозорининг ишлаш тартибини; 
4. Халқаро ҳисоб-китобларни амалга ошириш тартиб ва қоидаларини; 
5. Валюта ёрдамида тартибга солиш ва назорат қилиш тизимини; 

---

6. Валюта муносабатларини тартибга солиб турувчи ва жаҳон валюта 
тизимининг барқарор фаолиятини таъминловчи халқаро ташкилотлар тизими 
(Халқаро валюта фонди, Умумжаҳон банки, Европа тикланиш ва тараққиёт банки). 
Ҳозирги замонда халқаро ҳисоб-китобларда ва кредитлашда асосан уч хил 
кўринишдаги пул воситалари ишлатилади: 
- олтин, ҳозирда ўзининг асосий тўлов ва ҳисоб-китоб воситаси хусусиятини 
йўқотган бўлсада, аммо кўпчилик валюта заҳираларининг сезиларли қисмини ташкил 
этади ва муҳим ташқи савдо операцияларига хизмат қилиш ва кредитлашни 
кафолатлаш учун ишлатилади; 
- жаҳонда асосий ўрин тутувчи ривожланган мамлакатларнинг милиий 
валюталари (АҚШ доллари, ЕВРО, Инглиз фунт-стерленги, Япония иенаси ва 
бошқалар); 
- халқаро пул бирликлари.
Бундай пул бирликларига шу пайтга қадар фойдаланилган ЭКЮ, СДР мисол 
бўла олади. Улар барча мамлакатлар томонидан ташқи савдо операцияларини амалга 
оширишда ишлатилади. Хорижда кредитлаш ва инвестициялашда, чет эллик ишчи 
кучи меҳнатига, шунингдек, мамлакат валюта заҳираларини яратишда қўлланилади. 
Xалқаро валюта ёки xалқаро тўлов-ҳисоб ва кредитлаш воситаларига жавоб 
бериши керак бўлган талаб уларнинг конвертирлашуви ҳисобланади. Валюта 
конвертирлашуви деганда уни бошқа хорижий валюталарга алмашиш қобилияти 
тушинилади. Ҳозирги пайтда улар эркин конвертирланадиган, қисман 
конвертирланадиган ва конвертирланмайдиган валюталарга ажратилади.