Фанидан маърузалар матни

 
 
 
 
Қисқача хулосалар 
Тўлов баланси – мамлакатнинг дунёнинг бошқа давлатлари билан бўлган савдо 
ва молиявий операциялари акс эттирилган ҳужжат. У икки қисмдан, жорий 
операциялар ва капитал ҳаракати балансидан ташкил топган. 
Савдо баланси мамлакатнинг жорий ташқи савдо операциялари бўйича 
тушумлар ва харажатларни акс эттиради. Мамлакат экспорти унинг импортидан кўп 
бўлса жорий операциялар баланси мусбат қолдиқли бўлади. 

---

Жорий операциялар балансидаги ўзгаришлар ички ишлаб чиқариш ва ўз 
навбатида ички бандлилик билан боғлиқ.
Капитал ҳаракати баланси активларни сотиш ва сотиб олиш бўйича барча 
халқаро битимларни характерлайди. Активларни сотиб олиш хорижий валютанинг 
чиқиб кетишини, сотиш эса кириб келишини англатади. 
Ҳар қандай халқаро битимлар тўлов балансида икки бир-бирини мувозанатловчи 
ёзув кўринишида қайд этилгани учун ҳамжорий операциялар баланси ва капитал 
ҳаракати баланси қолдиқлари 0га тенг бўлади. 
Тўлов баланси тақчиллиги расмий заҳираларнинг қисқариши ҳисобига қопланса 
унинг актив сальдоси расмий заҳираларнинг ўсишига олиб келади. 
Қайд этилмаган валюта курси шароитида тқлдов баланси валюта курсининг 
ўзгариши ҳисобига мувозанатлашади.
Миллий валютаси жаҳон иқтисодиётида заҳира валютаси ҳисобланмайдиган 
мамлакатлар Марказий банкларидан расмий валюта заҳираси чекланганлиги туфайли 
тўлов балансининг узоқ муддатли тақчиллиги бу резервларнинг сарфлаб бўлинишига 
олиб келади. Бундай ҳолларда тўлов балансини макроиқтисодий тартибга солинади. 
Қайд этилган валюта курси тизимида тўлов балансини тартибга солиш учун 
ташқи савдо сиёсати, пул кредит ва фискал сиёсат воситаларидан фойдаланилади. 
 
Назорат ва муҳокама учун саволлар 
 
1. Мамлакат тўлов баланси неча қисмдан иборат ва уларда нималар қайд 
этилади? 
2. Тўлов балансини тузишда икки бор ёзув принципи нимани англатади?
3. Жорий операциялар балансида акс эттириладиган операцияларни санаб 
беринг. 
4. Капитал ҳаракати балансининг моҳиятини тушунтириб беринг. 
5. Тўлов баланси таркибий қислари ўртасидаги боғлиқликни тушунтириб 
беринг.
6.Тўлов баланси тақчиллиги ва инқирози бир хил тушунчаларми?
7. Эркин тебранувчи валюта курси тизимида тўлов баланси қай йўсинда 
барқарорлашади? 
8. Тўлов балансини макроиқтисодий тарптибга солиш деганда нимани 
тушунасиз? Бунда қандай воситалардан фойдаланилади? 

---

9. Тўлов баланси таҳлили макроиқтисодий жараёнлар тўғрисида қандай 
маълумотлар олиш имконини беради?