Фанидан маърузалар матни

3. ЯИМни ишлаб чиқариш усулида аниқлаш 
Ишлаб чиқариш усулида ҳисобланган ЯИМ якуний товарлар ва хизматларни 
ишлаб чиқаришнинг турли босқичларида қўшилган қийматлар йиғиндиси сифатида 
аниқланади. ЯИМни бу усулда аниқлаш статистик жиҳатдан қулай бўлиши билан 
2[2]
Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика:Учебник.-7-е изд.перераб. и доп.-
М.:Издательство “Дело и сервис”, 2005. 25-с. 

---

бирга уни ҳисоблашнинг муҳим шартига амал қилиш, яъни бир қийматни икки бор 
ҳисобга олиш, ёки оралиқ маҳсулот қийматини ЯИМга киритиб юборишнинг олдини 
олади. 
Ишлаб чиқариш ҳажмини тўғри ҳисоблаш учун жорий йилда ишлаб чиқарилган 
товар ва кўрсатилган хизматлар қиймати бир марта ҳисобга олиниш керак. Кўпгина 
маҳсулотлар бозорга боргунча бир нечта ишлаб чиқариш босқичини ўтайди. Шу 
сабабли ЯММда айрим маҳсулотларни икки ва ундан кўп марта ҳисобга олмаслик 
учун, фақат пировард маҳсулотнинг бозор қиймати ҳисобга олинади, оралиқ 
маҳсулотлар эса ҳисобга олинмайди. 
Якуний товарлар ва хизматлар деганда уларнинг ишлаб чиқариш, ёки ички 
айирбошлаш циклидан чиққан, якуний истеъмол, жамғариш ёки экспорт учун 
фойдаланиладиган қисми тушунилади. 
Якуний товарлар ва хизмртларни ишлаб чиқаришда сарфланган оралиқ 
товарлар ва хизматлар баҳоси ЯИМга қўшилмайди.. 
Қўшилган қиймат товар ва хизматларнинг сотиш баҳоси билан уларни ишлаб 
чиқариш учун фойдаланилган хом ашё ва материалларни сотиб олишга қилинган 
харажатлар ўртасидаги фарқ кўринишида аниқланади. 
Ишлаб чиқариш усулида аниқланган ЯИМ кўрсаткичиниг структурасини ва 
ундаги силжишларни таҳлил қилиш жуда муҳим хулосалар беради. Алоҳида 
тармоқларнинг мамлакат иқтисодиётида яратилган ялпи қўшилган қийматдаги улуши, 
бу улушнинг ўзгариши бу мамлакатнинг иқтисодий ривожланиш даражаси ва 
кутилаётган истиқболига баҳо бериш имконини беради. 
1-жадвал маълумотларига таянган ҳолда Ўзбекистон Республикасида ишлаб 
чиқарилган ЯИМнинг тармоқ тузилишини кўриб чиқамиз. 
Аввалам бор республикамизда барқарор иқтисодий ўсиш тенденциясига
эришилганлиги ва 2004 йилда реал ўсиш суръати 107,4 фоизни, ЯИМнинг номинал 
ҳажми эса 12189,5 млрд. сўмни ташкил этганини қайд этиш зарур. 2005, 2006 ва 
2007-йилларда ҳам юқори ўсиш суръати сақланиб қолди.
2007 йилда ЯИМнинг 24,0 фоизи саноат тармоқларида, 21,7 фоизи қишлоқ 
хўжалигида, 5,5 фоизи қурилиш соҳасида ва 39,3 фоизи хизмат