Фанидан маърузалар матни

Sp = (У + TR + N - T) – C 
Давлат жағмармалари қуйидаги миқдорга тенг бўлади: 
Sg = (T - TR - N) – G 
 
Агар 
давлат жамғармалари нолга тенг бўлса, давлат бюджети 
мувозанатлашган, жамғаришнинг манфий миқдори бюджет тақчиллигини (БТ) 
билдиради: 
БТ = - Sg
Бу ерда: БТ – бюджет тақчиллиги миқдори. 
Бошқа мамлакатларнинг жамғармалари ташқи дунёнинг бизнинг импортимиз 
ҳисобига олган даромадларидан уларнинг бизнинг экспортимизга сарфланган 
ҳаражатларини айириб топилади.
Sx қ=M – X ёки Sx = -Xn 
Агар 
мамлакат экспортига нисбатан кўпроқ импорт қилса, унда 
даромадларнинг бир қисми хорижда қолади ва кейинчалик ундан хорижий шериклар 
томонидан мамлакатимизда кўчмас мулк ва молиявий актив сотиб олишда 
фойдаланилади. 
Ҳар қандай ҳолатда ҳам барча турдаги жамғармаларнинг умумий йиғиндиси 
инвестицияларга тенг бўлади: 
Sp = Sд + Sx = (У + TR + N –T ) -C + ( T – TR – N )) - G + (-Xn) 
ёки 
Sp + Sd + Sx = У - C - G - Xn
S = C + I + G - Xn - C - G - Xn
S = I 
Демак, иқтисодиётдаги инвестиция харажатлари нафақат ички жамғармалар 
ҳисобига, балки ташқи дунё жамғармалари ҳисобига ҳам амалга оширилиши мумкин. 
Мамлакатда инвесторларга кафолатланган юқори фойда олиши учун яратилган шарт-

---

шароитлар хорижий инвесторлар оқимининг ўсишига олиб келувчи муҳим 
шартлардан биридир. 
Кейнсчилар фикрига кўра, S= I айниятга бозор механизмлари воситасида 
тасодифан эришилади, холос. Чунки инвесторлар ва жамғарувчиларнниг режалари 
ўзаро мос келавермайди. Шу туфайли давлат тўғри иқтисодий сиёсат юргизиб 
макроиқтисодий барқарорликни таъминлаши шарт. 
 
 
 
8. Номинал ва реал ЯИМ. 
Иқтисодиётда мавжуд бўлган инфляция жараёнлари ЯИМни ҳисоблашни 
қийинлаштиради. Бу кўрсаткич динамикаси бир вақтнинг ўзида ишлаб чиқарилаётган 
маҳсулотлар миқдор ва баҳо даражаларининг ўзгаришини ифодалайди. Бу шуни 
билдирадики, ЯИМ миқдорига бир вақтнинг ўзида ҳам ишлаб чиқарилаётган 
маҳсулотларнинг физик ҳажми, ҳам баҳо даражаcи ўзгариши таъсир кўрсатади. 
Иқтисодиётда доимий инфляция жараёнининг мавжудлиги макроиқтисодий 
кўрсаткичларни таққослама баҳоларда ҳисоблашни зарур этиб қўяди. Чунки, 
инфляция иқтисодиётнинг реал ҳолатини бузиб кўрсатади. Иқтисодиётни таҳлил 
қилиш, муаммоларни аниқлаш ҳамда бошқарув қарорларини қабул қилишни 
қийинлаштиради. Бу вазифани бажариш учун жорий баҳоларда ҳисобланган номинал 
кўрсаткичлардан эмас, балки таққослама (базис) баҳоларда ҳисобланган реал 
кўрсаткичлардан фойдаланиш зарур. Айрим ягона фирмадан фарқли ўлароқ миллий 
иқтисодиётда жуда кўп сонли товарлар ва хизматлар ишлаб чиқарилиши сабабли 
уларнинг барчасини бир варакайига таққослама баҳоларда ҳисоблаш қийин. Шу 
туфайли ЯИМ таркибида катта улушни ташкил этган энг муҳим товарлар ва 
хизматлар баҳосининг ўзгариши коэффициенти ( баҳолар индекси) ҳисоблаб топилиб 
олинган натижа бутун миллий иқтисодиёт учун тадбиқ этилади. 
Баҳолар индексини ёки инфляция даражасини ҳисоблаш учун: 
- дефлятор (Пааше индекси); 
- истеъмол нархлари индекси(Ласпейрес индекси); 
- саноат ишлаб чиқариш баҳолари индекслари ҳисобланиши лозим. 
Дефлятор кўрсаткичи қуйидаги формула билан ҳисоблаганади: