Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

b) texnosferada changlarning tarqalishi sanitariya xolatini yomonlashtiradi, 
jumladan, deraza va yorituvchi jixozlarning ifloslanishi oqibatida yorug’likni 
kamaytiradi; 
 d) ko’mir, yog’och, solyar moyi changlari yong’in va portlashlarning yuzaga 
kelishiga sharoit yaratadi. Changlarning kimyoviv tarkibi, eruvchanligi, katta-
kichikligi, shakli, ularning tuzilishi (kristall yoki amorf), elektr o’tkazuvchanligi va 
boshqa xususiyatlari ularning organizmga ta’sir qilishida muhim rol o’ynaydi. 
Changlarning organizmga ko’p tomonlama ta’siri ularning kimyoviy tarkibiga 
bog’liq bo’ladi. Eng avvalo, changning salbiy ta’siri nafas olganda kuzatiladi. Bunda 
chang havo bilan nafas olinganda nafas organlarini zararlaydi. Bundan tashqari 
changlar yuqori nafas yo’llarining, ko’z shilliq qavatining, teri qoplamasining, o’pka 
yo’llarining zararlanishiga olib keladi. Changlar ichida kremniy va uning 
birikmalarining changi eng xavfli hisoblanadi. Jumladan, kremniy oksidi (kvars), 
silikat changlari, ba’zi bir metallar (aluminiy va boshqalar)ning changlari va 
ularning aralashmalari erimaydigan hisoblanib, nafas olish tizimlarida tutilib qoladi 
va aluminoz kasalligini yuzaga keltiradi. 
Eriydigan changlar nafas yo’llarida tutilib so’riladi va qonga o’tadi, ular kimyoviy 
tarkibiga qarab organizrnda turli xilda ta’sir xususiyatlarini namoyon etadi. 
Masalan, qand changi zararsiz, qo’rg’oshin, mis va boshqa metallarning changi 
zaharlovchi ta’sir ko’rsatadi. 
Changlarning katta-kichikligi ularning havodagi turg’unligi, nafas yo’llariga 
kirishi va qancha chuqurlikka kirib borish imkoniyatini belgilaydi. Masalan, 10-20 
mkm kattalikdagi zarrachalar Nyuton qonuniga bo’ysungan xolda yerga tortishish 
kuchi ta’sirida ma’lum tezlik bilan yerga tushadi. Inson nafas olganda ular nafas