Fanidan 3-курс талабалари учун tuzuvchilar

Tayanch tushunchalar.
Peripter - hamma tomondan ustunlar bilan o„ralgan aylana yoki to„rtburchak 
shaklidagi antik ibodatxona. 
Savollar: 
1. Qadimgi Eronning yaqin SHarq xalqlari san‟ati va madaniyatidagi o„rni. 
2. Ahmoniylar davri san‟atida me‟morchilikning tutgan o„rni.
3. Ko„yqirilgan qal‟a haqida so„zlang. 
7-MA’RUZA , 
MAVZU: QADIMGI XINDISTON VA XITOY SAN’ATI. 
REJA: 
1. Qadimiy Xindiston tarixi va madaniyatiga xos bo„lgan xususiyatlar. 
2. Me‟morchilik, tasviriy va amaliy san‟at hamda Qadimgi Xitoy san‟ati. 
Adabiyotlar: 
1. Isskustvo stran i narodov mira, Kratkaya xudojestvennaya ensiklopediya. M, 
1964. Tom-2 (48-53) 
2. Dmitrieva I. «Kratkoe istoriya iskusstva. Ocherki. Vo„p. 1. (97-101) 
MAVZUNING MATNI:
Xindistonning shimoliy g„arbidagi Xind daryosi havzasi Moxenjo-Doro (Sind 
viloyati) va Xarappadan topilgan qadimgi shahar qoldiqlari, madaniyat yodgorliklari 
eramizdan avvalgi 3-2 minginchi yillardayoq Xind san‟ati o„ziga xos yorqin va jozibador, 
fantaziyaga boy san‟at bo„lganligini tasdiqlaydi va mifologiya asosida qimmatli san‟at 
namunalari yaratilganligini anglash imkoniyatini beradi. 
Eramizgacha bo„lgan davrdan bir necha asr oldinroq, bu erda matematika, 
tilshknoslik, falsafa, tibbiyot ravnaq topgan, hunarmandchilik rivojlangan, yozuv paydo 
bo„lgan. Me‟morchilik, haykaltaroshlik va rassomlik san‟ati bir-biri bilan uyg„unlashgan 
holda rivoj topgan. Eramizdan avvalgi bir minginchi yillarning ikkinchi yarmida bu erda 
dastlabki davlat paydo bo„lgan. Adabiy manbalarga ko„ra shu davlatlarda ajoyib, 
hashamatli yog„och me‟morchiligi ravnaq topgan. Bu erda paydo bo„lgan buddizmning 
Osiyoga tarqalganligi ham shundan dalolat beradi.
Xindiston san‟ati ham qator bosqichlarni bosib o„tgan, goh grek san‟atining ta‟sirida 
bo„lgan. Lekin shunga qaramay uning san‟atida o„ziga xoslik mavjud bo„lib, u asosan xalq 
san‟ati, ayniqsa, hunarmandchilik ta‟sirida bo„lgan. 
Xindiston SHumer, Akkad va Mesopotamiyaning boshqa davlatlari, shuningdek 
Misr bilan yaqin aloqada bo„lgan, ular orasida savdo-sotiq rivojlangan. 
Qadimgi Xindiston san‟atining gullagan davri Maurya sulolasi (er.av. 322-185 
yillar) ayniqsa, Ashoka imperatorligi davri (er.av. 272-232 yillar)da sodir bo„ldi. Ashoka 

---

hukmronlik qilgan davrda buddizm keng yoyildi. Bu din dastlab Xindistonga, keyinroq 
SHarqning qator davlatlariga tarqalgan. Buddizmning tarqalishi u bilan bog„liq 
ibodatxonalar qurilishiga, tasviriy san‟at namunalarining paydo bo„lishiga olib keldi. 
Buddaga 
bag„ishlangan 
me‟morchilik 
kompozitsiyalarida 
qadimgi 
Xind 
me‟morchiligidagi mavjud an‟analar, xalq mifologiyalari, Budda hayoti va faoliyati bilan 
qo„shilib ketgan afsonalar o„z ifodasini topdi.
Buddizmning muhim yodgorliklaridan yana biri ustunlardir. Ular yaxshi 
pardozlangan yaxlit toshdan ishlangan bo„lib, Budda ta‟limotini targ„ib etishda 
foydalanilgan hamda imperiyaning yagonaligini va jipsligini ko„rsatadigan o„ziga xos 
haykal hisoblangan. Bu ustunlar hayvonlar tasviri ishlangan kapitel bilan tugallangan. 
Sarnatxdagi stambx va uning sherlar tasviri ishlangan kapiteli mashhurdir. 
Buddaning darveshona hayot kechirganining ramziy ma‟nosi g„orlarda ishlangan 
ibodatxonalardir. Bunday ibodatxonalar qoyalar ichiga ishlangan, ichkarida koxinlar 
xonasi va ibodatxona joylashgan. Uning xonalari qoya ichiga o„yib kirgan, devorlari esa 
haykaltaroshlik va rangtasvir bilan bezatilgan. Kiradigan eshigining to„g„risida, xonaning 
dumaloq qilib ishlangan tomoniga esa stupa o„rnatilgan. 
Qadimgi Xind so„nggi taraqqiyoti Guptalar sulolasi (320-450 yillar) davriga to„g„ri 
keladi. Bu Xindistonning quldorlikdan feodal munosabatlarga o„tish davri bo„lib, san‟at va 
madaniyatning yanada ravnaq topish davri hisoblanadi. Adjanta g„oridagi ibodatxona va 
uning badiiy bezaklari, devoriy suratlari qadimgi Xind san‟atining eng yaxshi tomonlarini 
o„zida mujassamlashtiradi.