Fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua

Investitsiyalar hisobining vazifalari.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishning vazifalari quyidagilardir:

• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni va ular bo‘yicha olingan daromadlarni o‘z vaqtida va to‘g‘ri aniqlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar uchun ajratilgan mablag‘larni o‘z vaqtida hisobdan chiqarishni ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishda BHMSlarini keng qo‘llash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlarning korxona moliyaviy natijalarida aks ettirilishini ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlardan byudjetga tegishli qismini amaldagi me’g‘riy hujjatlarga, Soliq Kodeksining talabiga muvofiq to‘g‘ri hisoblashni tashkil qilish, byudjetga tegishli qismini o‘z vaqtida o‘tkazishni ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar hisobiga kelib tushgan mablag‘lardan korxonani kengaytirish, rivojlantirish va korxona jamoasi ehtig‘ji uchun ishlatishni ta’minlash.
  

4. 
   Investitsiyalarni turkumlanishi va tarkibi.
   

Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni buxgalteriya hisobida hisobgada quyidagi guruhlarga ajratiladi:

• 
  Qimmatli qog‘ozlar;
  
• 
  SHo‘‘ba korxonalariga investitsiyalar;
  
• 
  Qaram birlashmalarga investitsiyalar;
  
• 
  Qo‘shma korxonalarga investitsiyalar;
  
• 
  Boshqa uzoq muddatli investitsiyalar.
  

5. 
   Investitsiyalarni baholanishi.
   

12-son «Moliyaviy investitsiyalar hisobi» nomli BHMSga muvofiq Moliyaviy investitsiyalarni xarid qilish chogida ular xarid qiymati bo‘yicha baholanadi va bu qiymatga brokerlar xizmati uchun to‘langan haq, bank xizmati uchun to‘lovlar, bojlar va boshqa xarajatlar kiritiladi.
Agar investitsiya aksiyalarni emissiya qilish yoki boshqa qimmatli qogozlar chiqarish yo‘li bilan to‘laligicha yoki qisman olinayotgan bo‘lsa, u holda xarid qiymati chiqarilgan qimmatli qogozlarning joriy qiymatiga teng bo‘ladi, ya’ni qimmatli qogozlarning nominal qiymatiga teng bo‘lmaydi. Agar investitsiya boshqa aktivga almashtirib to‘la yoki qisman olingan bo‘lsa, u holda investitsiya qiymati topshirilgan aktivning joriy qiymatiga qarab aniqlanadi.
Moliyaviy investitsiyalarni olingan paytgacha bo‘lgan davr uchun foizlar ulushi, hisoblangan dividendlarni o‘z ichiga olgan xarid qiymati bo‘yicha xarid qilish xaridor tomonidan sotuvchiga to‘langan foizlar miqdorini chiqarib tashlab, xarid qiymati bo‘yicha hisobga olinadi.²⁰
Investitsiyalarning xarid qiymati bilan qarzga berilgan qimmatli qogozlarni to‘lash qiymati o‘rtasidagi tafovut (diskont yoki xarid qilish chogida mukofot tarzida berilgan mablag) investor tomonidan investitsiyalar bo‘yicha doimiy daromad bo‘lishi uchun xarid qilingan paytdan boshlab qarz to‘langan paytgacha hisobdan o‘chiriladi.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni quyidagi baholarda hisobga olib boradi:

• 
  xarid bahosida;
  
• 
  qayta baholashni hisobga olgan qiymatda;
  
• 
  qimmatli qog‘ozlar portfeli asosida aniqlanadigan xarid va joriy qiymatlar yuzasidan eng kam baholashda.
  

Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni qayta baholashni amalga oshirish uchun qayta baholashlar davriyligi aniqlab olinishi zarur. Bunda qayta baholashning yakka tartibdagi usuli qo‘llaniladi.
Qayta baholash natijasida uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar qiymatining oshib ketishi 8510-«Aktivlarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar» hisobvarag‘ida, kamayishi esa qo‘shimcha baholash chegarasida rezerv kapitalining kamaytirilishi yoki avvalgi qo‘shimcha baholashdan oshgan summada-xarajat sifatida hisobga olinadi.
Agar uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarning qayta baholanishi natijasida dastlab kamayish, keyin esa ko‘payish yuz bergan bo‘lsa, u holda uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar qiymatining avvalgi kamayish summasi qayta tiklanishi lozim bo‘ladi. Tiklanishi lozim bo‘lgan summa qabul qilingan hisob sig‘satiga muvofiq daromad yoki taqsimlanmagan foydaga kiritiladi.
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar o‘z qiymatining bir qismini yo‘qotgan hollarda (ya’ni, investitsiyalar bahosining pasayish jarayoni yuz berganida) ularning balans qiymati qayta ko‘rib chiqilishi kerak.

6.