Fan: Ta'limda innovatsion menejment

A.X. Eshbaevning fikricha “ ... ta’lim tizimining faoliyati jarayonida vujudga keluvchi ichki va tashqi iqtisodiy munosabatlar uning iqtisodiy kategoriya sifatidagi mohiyatini ifodalaydi”


B.S.Ryabushkin: “ O‘quv yurtlari xodimlari jamiyatning ta’lim xizmatlari deb nom olgan o‘ziga xos iqtisodiy ne’matlarga bo‘lgan ehtiyojini qondirishadi”, - deb yozadi.


G. Axunova “ Oliy ta’lim muassasalarining faoliyati ta’lim xizmatlari ko‘rsatishning ikki, ya’ni bir tomondan, shaxsning oliy ma’lumot olishga bo‘lgan ehtiyojini qondirish; ikkinchi tomondan, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy soha uchun oliy ma’lumotli kadrlar tayyorlash nuqtai nazaridan turib muhokama etiladi” deb ta’kidlaydi.

BMTning YUNESKO tashkiloti “ta’lim” atamasiga o‘zida ta’limga bo‘lgan ehtiyojni qondirish maqsadlarida amalga oshiriladigan, aniq maqsadga yo‘naltirilgan va muntazam faoliyatning barcha turlari ma’nosini ifoda etadi degan ta’rif beradi.9

Er yuzida marketingning 1000 dan ortiq ta’rifi mavjud. Mazkur ta’riflarning quyidagi tahriridan foydalanish maqbul: «Ta’lim xizmatlari marketingi boshqaruv jarayoni bo‘lib, u iste’molchilarning ehtiyojlarini bashorat qilish va qanoatlantirishni o‘z ichiga oladi hamda ta’lim muassasasining barqaror rivojlanishini ta’minlaydigan darajada foyda olinishiga erishiladigan tarzda rivojlantirishni ko‘zda tutadi».

Ushbu ta’rif marketing o‘z ichiga qanday jarayonlarni olishini va qanday maqsadlarga intilishini tushunib olish imkonini beradi.

Demak, ta’lim xizmatlari deganda inson faoliyatining muayyan bilimlar yig‘indisini olish natijasida qo‘lga kiritilgan foydali samarani, shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlarni qondiruvchi, bozor va nobozor munosabatlarni mujassamlovchi aralash ne’matni tasavvur etamiz. Ta’lim xizmatlarini tadqiq qilishda klassik yondashuvni qo‘llash uning quyidagi xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi:

• 
  xis etmaslik;
  

• 
  manbadan ajralmaslik;
  

• 
  nomuntazamlik (geterogenlik);
  

• 
  saqlanib qolmaslik;
  
• 
  mulk huquqini yo‘qligi.
  

Ta’lim xizmatlari barcha xizmatlar uchun xos umumiy jixatlar bilan birgalikda boshqa xizmatlardan farqlovchi quyidagi o‘ziga xos jihatlariga ega: ta’lim xizmatlarini individuallashtirish; ta’lim xizmatlarining aralash ne’mat sifati mavjud bo‘lishi; ta’lim xizmatlarining umumiyligi; ularni ishlab chiqarishga nisbatan uzoq davom etishi; ta’lim xizmati ko‘rsatishga haq to‘lashni normalashni qiyinligi; iste’molchi yoshining ta’lim xizmatlari miqdor – sifat darajasiga muvofiqligi; ijtimoiy iste’mol.

Bugungi kunda ta’limda marketing tushunchasiga quyidagi zamonaviy yondashuvlar mavjud:

• Ta’lim xizmatlariga yo‘naltirilgan marketing, bunda ta’lim muassasasining faoliyati yangi ta’lim xizmatlari ko‘rsatishga yoki mavjud xizmatlarni takomillashtirishga qaratiladi.

• Iste’molchilarga yo‘naltirilgan marketing, bunda ta’lim muassasasining faoliyati iste’molchilarning, ya’ni ish beruvchi va mehnat bozori ehtiyojlarini qondirishga qaratiladi.

• 
  Ta’lim mahsulotlariga yo‘naltirilgan marketing, bunda ta’lim
  

muassasasi pedagog kadrlarining mehnat faoliyati natijasida yuzaga keladigan, alohida yoki ta’lim jarayonida foydalanish mumkin bo‘lgan mahsulotlar (darslik, o‘quv qo‘llanma, didaktik materiallar va shu kabilar) takomillashtirishga qaratiladi.

Ta’lim xizmatlari marketingi bu ta’lim oluvchilarning muayyan sifat va xususiyatlarini shakllantirishga qaratilgan ta’lim maqsadlariga erishishda ta’lim jarayonida amalga oshiriladigan tadbirlar majmuasiga ko‘rsatiladigan xizmatlardir.