Fan nomi: “Psixologiya.” Mavzu: “Refleksologiya”

Fan nomi: “Psixologiya.”
Mavzu: “Refleksologiya”
Bajardi: Xushvaqtov Shahzod Baxt o'g'li

Guruh: PPS-107

Refleksologiya (refleks va refleksologiya) — psixologiyadagi tabiiyilmiy oqim. Odamning butun psixik faoliyati tashqi muhit taʼsirida paydo boʻladigan reflekslar majmuidan iborat deb hisoblaydi. V. M. Bexterev asos solgan. 1900—20 yillarda Rossiyada tarqalgan. Bosh miya faoliyati bilan bogʻliq barcha reflekslarni tadqiq etib, ongning psixik faoliyatdagi oʻrnini inkor etdi, organizmning obʼyektiv ravishda kuzatish mumkin boʻlgan reaksiyalarini oʻrganish bilangina cheklandi. R. uzining ayrim yutuqdariga qaramay, psixik jarayonlarni mexanistik talqin etdi. 20-asrning 20-yillari oxirida oʻz mavqeini yoʻqotdi.
Reflekslar 
Organizmning markaziy nerv sistemasi orqali ichki yoki tashqi muhit omillari taʼsiridan retseptorlar qoʻzgʻalishiga javob reaksiyasi. Refleksning tuzilish mexanizmi reflektor yoydan iborat. Bunda retseptorlar taʼsirotni qabul qilib, sezuvchi (afferent) nervlarga, ular miya markaziga, markaziy nerv sistemasi qoʻzgʻalishi miyadan harakat organlariga uzatuvchi (efferent) nervlarga, ulardan effektorlar — muskullar, bezlar hamda ichki aʼzolarga oʻtkazadi. Refleks aʼzolar ishini va ularning oʻzaro taʼsirini tartibga keltirishda (qarang Gomeostaz), organizm bir butunligini sak,lash hamda yashash sharoitiga moslanishda katta ahamiyatga ega.
Gomeostaz,
Gomeostaz, gomeostazis (gomeo... va yun. stasis — harakatsizlik, holat) — biologik sistemalarning oʻz tarkibi va xossalarining dinamik nisbiy doimiyligini saqlab qolish xususiyati. Gomeostaz tushunchasini amerikalik fiziolog U. Kennon (1929) taklif etgan. Gomeostaz biologik tuzilishning har xil darajasida namoyon boʻladi.
Shartsiz refleks
Shartsiz reflekslar tugmadir, uning hosil bo`lishida markaziy nerv tizimining pastki qismlari, ya'ni orqa, uzunchoq, o`rta, oraliq miyadagi nerv markazlari ishtirok etadi. Bu reflekslar odam organizmidagi muhim hayotiy jarayonlarni ta'minlashga qaratilgan. Masalan, ovqatni chaynash, emish, yutish, hazm qilish, siydik ajratish, nafas olish, qon aylanishi va boshqalar. Shartsiz reflekslar doim, odam hayoti davomida o`zgarmaydi. Bu reflekslar nasldan — naslga o`tadi.
Shartli reflekslar
Shartli reflekslar odam hayoti davomida hosil bo`lib, uning markazi bosh miya katta yarim sharlari po`slog`ida joylashgan. Shartli reflekslarning nerv yo`llari tarbiya, bilim olish, hunar o`rganish va boshqa hayotiy tajribalar asosida hosil bo`ladi. Muayyan refleks uzoq vaqt takrorlanmasa bu shartli refleks so`nadi. Shartli refleks shartsiz refleks asosida hosil bo`ladi.
Tormozlanish
Tormozlanish ikki xil: tashqi, ya'ni shartsiz tormozlanish va ichki, ya'ni shartli tormozlanish bo`ladi.
So`nuvchi tormozlanish
Agar odam egallagan bilim, hunar, kasbini uzoq, vaqt davomida takrorlab turmasa, uning esidan chiqadi, hosil bo`lgan shartli refleks so`nadi, ya'ni bu refleksning miyadagi markazida ichki so`nuvchi tormozlanish holati yuzaga keladi. Natijada odamning o`rgangan bilimi, hunari esidan chiqadi. Ammo bu bog`lanish yo`qolsa ham ma'lum vaqtgacha uning izi qoladi. Shuning uchun odam unutgan narsalarini takrorlasa u tez esiga keladi. Odamning— kundalik hayotida so`nuvchi tormozlanish muhim ahamiyatga ega. So`nuvchi shartli refleks qaytadan tiklanishi mumkin, bu nerv sistemasining tipiga, sinish darajasiga, bolaning yoshiga bog`lik bo`ladi.