Fan : Xayot faoliyati xavfsizligi va mehnat muhofazasi Mavzu : Zararli moddalarning ta’sirining nazariy asoslari

Ventilyatsiya tizimiga qoʻyiladigan texnik va sanitar-gigiyenik talablar
 
Shamollatish deganda gigienik va texnik talablarga (QMQ) mos keladigan ish joylarida, ish va xizmat koʻrsatiladigan bino- larda meteorologik sharoit va havo tozaligini ta’minlash uchun moʻljallangan chora-tadbirlar va qurilmalar tizimi tushuniladi.
Ratsional tarzda ishlab chiqilgan va toʻgʻri ishlaydigan sha- mollatish tizimlari ishchilarning farovonligini yaxshilaydi va mehnat unumdorligini oshiradi.
Shamollatish tizimlari havo harakati usuli, maqsadi va ish maydoni boʻyicha tasniflanadi. Havoning harakatlanish usuliga qarab tabiiy va mexanik ventilyatsiya ajratiladi. Tabiiy shamol- latish uyushgan (aeratsiya) va tashkillashtirilmagan (infiltratesi- ya)ga boʻlinadi.
Aeratsiya- tashqi va ichki havo oʻrtasidagi tortishish bosimi (harorat farqi) va shamol ta’siri (tezlik) tufayli amalga oshiriladigan uyushgan boshqariladigan tabiiy shamollatishdir. Havo almashinuvi binoning derazalari va fonarlardagii teshiklar orqali amalga oshiriladi, framugalar, derazalar va shiftlarni ochish yoki yopish orqali tartibga solinadi.
Aeratsiya, agar u havo muhitining normallashtirilgan sharo- itlarini ta’minlash uchun ishlatilishi mumkin boʻlsa va tex- nologik shartlarga muvofiq ruxsat etilgan boʻlsa, ta’minlanadi. Issiq doʻkonlarda shamollatish moslamasi ayniqsa tavsiya etiladi.
Uyushmagan tabiiy ventilyatsiya (infiltratsiya) boʻlsa, ish xonalarining havo almashinuvi shamollatish teshiklari, framuga- lar, yoriqlar, devorlarning gʻovakliligi, shiftlari va oʻrab turgan inshootlarning zichsizligi va boshqalar orqali amalga oshiriladi. Infiltratsiya bilan har qanday xonadagi havo hajmi 1 soat ichida bir marta oʻzgarishi odatiy holat deb qabul qilinadi.
Mexanik shamollatishda elektr energiyasi orqali ventilya- torlar yordamida amalga oshiriladi. Havoni oʻq boʻylab va mar- kazdan qochma yoʻnalishda harakatlantiruvchi ventilyatorlar qoʻllaniladi. Asosan shamollatish uchun markazdan qochma ven- tilyatorlardan foydalaniladi. Mexanik shamollatish ish xonalari- da doimiy harorat va namlikni saqlab turishga imkon beradi, agar kerak boʻlsa, shamollatish tizimlari rejimini avtomatik ravishda boshqarib turish mumkin. Ishlab chiqarish talablariga va sanitar-gigiyenik me’yorlariga qarab, yetkazib berilayotgan havoni isitish, sovutish, namlash mumkin. Xonadan chiqarilayot- gan havoni chang va gazdan tozash mumkin. Shamollatish: ha- vo beruvchi, havo soʻruvchi va har ikkalasi birgalikda qoʻlla- niladigan (beruvchi-soʻruvchi) boʻladi.
Qoplash maydoniga koʻra, shamollatish umumiy, mahalliy va aralash (qoʻshma) boʻladi.