Falsafiy va ijtimoiy siyosiy fanlar

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI
TOSHKENT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI
ARXITEKTURA FAKULTETI
“FALSAFIY VA IJTIMOIY SIYOSIY FANLAR” KAFEDRASI
FUQAROLIK JAMIYATI. O’ZBEKISTONDA DEMOKRATIK

JAMIYAT FANIDAN

MUSTAQIL ISH

MAVZU: : FUQAROLIK JAMIYATINING ASOSIY
BELGILARI VA TAMOYILLARI

ГУРУҲ: 3-16 ҚҲАЛТЕ

ТАЛАБА:АБДУЛЛАЕВ A.
ТЕКШИРДИ: .

TOSHKENT 2020

MAVZU: : FUQAROLIK JAMIYATINING ASOSIY
BELGILARI VA TAMOYILLARI

REJA:
I. KIRISH

II. ASOSIY QISM

1. Fuqarolik jamiyati” va “huquqiy davlat”

2. Fuqarolik jamiyatining xavfsizligi

3. Fuqarolik jamiyatining shakllanishi

III. HULOSA

IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI

KIRISH
Mustaqil O‘zbekiston o‘z davlatchiligi tarixida tub burilish yasab,

dunyoviy davlatchilikning yuksak darajasi bo‘lgan demokratik huquqiy

davlat va erkin fuqarolik jamiyati barpo etishni qat’iy maqsad qilib qo‘ydi.

Bunday jamiyatda inson huquqlari, erki, sha’ni va qadr-qimmati oliy

ne’mat hisoblanadi, ularni amalda ta’minlash va himoya qilish Konstitu-

tsiya hamda qonunlarning ustunligi asosida amalga oshiriladi.

Biz bugun mustaqil davlat va jamiyat qurish, xalqimiz uchun hech

kimdan kam bo‘lmagan farovon hayot barpo etish yo‘lida tarixan qisqa

davrda haqiqatan ham o‘n yillarga, balki asrlarga teng keladigan yo‘lni –

masofani bosib o‘tdik, desak, aslo mubolag‘a bo‘lmaydi. O‘z vaqtida,

bizning taqdirimiz hal bo‘layotgan o‘ta og‘ir va xatarli bir zamonda, turli

xomxayollardan voz kechib, bizga ko‘rsatilgan tazyiq va zo‘ravonliklarga

qaramasdan, bugungi kunda dunyoda taraqqiyotning «O‘zbek modeli» deb

tan olingan, demokratik davlat, erkin bozor iqtisodiyotini shakllantirish,

xalqimizning hayot darajasini munosib bosqichga ko‘tarish bo‘yicha

chuqur o‘ylangan rivojlanish yo‘limizni qat’iy belgilab olganimiz, hech

shubhasiz, tom ma’noda tarixiy yutug‘imiz bo‘ldi1.

Haqiqatan ham, mamlakatimizni yangilash va modernizatsiya qilish,

demokratik islohotlarni chuqurlashtirish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish

jarayonlari izchil davom etmoqda.

“Fuqarolik jamiyati” va “huquqiy davlat” tushunchasi birgalikda XVIII asrda paydo bo‘lgan. Odamlar hayoti va faoliyatining ikki tomoni: ularning shaxsiy manfaatlari, tashabbusi, ixtiyoriy faoliyati jabhasi va odamlar xulq-atvori davlatning xohish-irodasiga bo‘ysunuvchi xalq hokimiyati jabhasi shu tushunchalar bilan ifodalandi.

Fuqarolik jamiyati hokimiyatning oqilonaligi va odilonaligi, shaxs erkinligi va farovonligi haqidagi g‘oyalarning huquqiy ustunligi, huquq va qonunning birligi, davlat hokimiyatining turli tarmoqlari faoliyatini huquqiy chegaralash g‘oyalari bilan mushtarakdir.

Huquqiy davlatni fuqarolik jamiyati rivojlanishining natijasi va uning o‘zini o‘zi yanada takomillashtirishi omili deb hisoblash mumkin. Huquqiy davlatchilikning shakllanish jarayoni, hech shubhasiz, ancha uzoq vaqt davom etadi. U fuqarolik jamiyati shakllanishi bilan birga takomillashib boradi. Har bir davlatda bo‘lganidek, huquqiy davlat hokimiyatining suverenligi ham mamlakat ichida uning barcha fuqarolarga va ular tashkil etuvchi nodavlat tashkilotlariga nisbatan ustunligida va undan tashqarida davlatning tashqi siyosatni yuritish, boshqa davlatlar bilan munosabatlar o‘rnatishda va mustaqilligida namoyon bo‘ladi.

«Fuqarolik jamiyati» tushunchasi paydo bo‘lganidan to hozirgi kun-

gacha bunday jamiyatning mohiyati va mazmunini to‘liq ochib berish

uchun uning belgilariga murojaat qilishadi. Darhaqiqat, fanda har qanday

tadqiqot obyektini o‘rganishda albatta unga xos bo‘lgan belgilar aniqlanadi

va shu belgilar asosida unga tavsif beriladi.

Bundan tashqari, tadqiqot obyektining belgilarini unga o‘xshash boshqa

obyektlarning belgilari bilan qiyoslash ularning bir-biridan farqi hamda

o‘zaro o‘xshash va bog‘liq tomonlarini batafsil yoritishga imkon beradi.

Fuqarolik jamiyatining belgilarini o‘rganish bizga, birinchidan, uning

mazmun va mohiyatini to‘liq ochib berishga, ikkinchidan, uning davlat,

xususan huquqiy davlat bilan munosabatini aniqlashga, uchinchidan,

O‘zbekistonda rivojlantirilayotgan fuqarolik jamiyatining nazariy asoslarini

yaratishga, to‘rtinchidan, bunday fuqarolik jamiyatiga ilmiy tavsif berish-

ga yordam beradi.

Fuqarolik jamiyatining xavfsizligi (jamoat xavfsizligi) quyidagi ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanishi mumkin:

-ijtimoiy adolat;

-davlat bilan o‘zaro munosabatlarda fuqarolarning va umuman jamiyatning huquqlari;

- qonuniylik tartibi; 15

- fuqarolarning iqtisodiy farovonligi;

- demokratik plyuralizm;

- jamiyatning ochiqligi;

- fuqarolik jamiyatining milliy jihatdan muayyanligi.

O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati asoslariini yaratish va rivojlantirish bo‘yiyaa amalga oshirilgan ishlarni Fuqarolik jamiyati shakllanishini monitoring qilish mustaqil institutti tomonidan uch bosqichga bo‘lib tahlil qilish tavsiya etiladi.7

Birinchi bosqich o‘z ichiga 1991-2000 yillarni qamrab oladi. Bu davrda, birinchi navbatldafuqarolik jamiyatining shakllanishining asoslari yaratildi

Ikkinchi bosqich (2000-2010 yillar) damamlakatni demoeratlashtirish va modernizatsiyalash bo‘yicha faol jarayonlar davom ettirildi.

2010 yil 12 noyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mamlakatda demokratik islohatlarni yanada chuvurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish Konsepsiyasi”e’lon qilindi.Bu Konsepsiya mamlakatimizda fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo‘yicha olib borilayotgan ishlarning ikkinchi bosqichiga yakun yasadi va yani – uchinchi bosqichni boshlab berdi.

Fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishi bo‘yicha qo‘yidagi xulosalar chiqarish mumkin:

- fuqarolik jamiyatining shakillanishi uzoq davom etib kelayotgan murakkab tarixiy jarayondir.Fuqarolik jamiyatining ba’zi bir unsurlari qadimgi YUnoniston va Rimda namoyon bo‘lgan vaqtdanboshlab YAngi davrda shakllanish elementlari va xozirgi kunda bir butun tizim sifatida paydo bo‘lishi.

- fuqarolik jamiyati g‘oyasi insoniyatning antik davrdan beri davom etib kelayotgan tafakkuri maxsulidir. Avesto manbalarida, Qadimgi yunon faylasuflari fikrlarida, O‘rta asr mutafakkirlarining qarashlarida, Uyg‘onish va Reformatsiya davri g‘oyalari va bugun XXI asr jahon xamjamiyati tomonidan umuminsoniy ijtimoiy madaniy qadriyatlar sifatida e’tirof etilishi. Har qanday fan,o‘z mohiyatiga ko‘ra umumbashariydir.Dunyoning barcha xalqlari katta-kichikligidan qat’iy nazar uning rivojiga turli xil darajada hissalarni qo‘shgan.SHu nuqtai nazardan fuqarolik jamiyatining shakillanishi va rivojlanishi to‘g‘risidagi g‘oyalar qarashlarni bir yoqlama bo‘rttirish yoki kamsitish xato yondashuvdir.

- fuqarolik jamiyatining xususiyatlari, belgilari,tamoyillari har qanday ijtimoiy tizimda mavjud, biroq ularning rivojlanish darajasi turli xil bo‘lishi mumkin.

- fuqarolik jamiyatining shakllanish jarayonlari xolati ijtimoiy hayotning va davlat hokimiyati boshqaruvining demokratlashib borishi bilan birgalikda kechadi.

- fuqarolik jamiyatining shakillanishi huquqiy davlatchilikning shakillanish jarayoni bilan takomillashib boradi.

- har bir davlatda fuqarolik jamiyatining rivojlanishi va shakillanishi o‘ziga xos mental xususiyatlarga bog‘liq holda tadrijiy rivojlanish modellari asosida amalga oshiriladi.

- hozirgi dunyoda biron bir mamlakat fuqarolik jamiyat qurishning etuklik bosqichiga erishmagan va bu uzuluksiz davom etadigan jarayondir.

- fuqarolik jamiyatining xususiyatlari, belgilari,tamoyillari har qanday ijtimoiy tizimda mavjud, biroq ularning rivojlanish darajasi turli xil bo‘lishi mumkin.

- fuqarolik jamiyatining shakllanish jarayonlari xolati ijtimoiy hayotning va davlat hokimiyati boshqaruvining demokratlashib borishi bilan birgalikda kechadi.

- fuqarolik jamiyatining shakillanishi huquqiy davlatchilikning shakillanish jarayoni bilan takomillashib boradi.

- har bir davlatda fuqarolik jamiyatining rivojlanishi va shakillanishi o‘ziga xos mental xususiyatlarga bog‘liq holda tadrijiy rivojlanish modellari asosida amalga oshiriladi.

- hozirgi dunyoda biron bir mamlakat fuqarolik jamiyat qurishning etuklik bosqichiga erishmagan va bu uzuluksiz davom etadigan jarayondir.

- fuqarolik jamiyatining xususiyatlari, belgilari,tamoyillari har qanday ijtimoiy tizimda mavjud, biroq ularning rivojlanish darajasi turli xil bo‘lishi mumkin.

- fuqarolik jamiyatining shakllanish jarayonlari xolati ijtimoiy hayotning va davlat hokimiyati boshqaruvining demokratlashib borishi bilan birgalikda kechadi.

- fuqarolik jamiyatining shakillanishi huquqiy davlatchilikning shakillanish jarayoni bilan takomillashib boradi.

- har bir davlatda fuqarolik jamiyatining rivojlanishi va shakillanishi o‘ziga xos mental xususiyatlarga bog‘liq holda tadrijiy rivojlanish modellari asosida amalga oshiriladi.

- hozirgi dunyoda biron bir mamlakat fuqarolik jamiyat qurishning etuklik bosqichiga erishmagan va bu uzuluksiz davom etadigan jarayondir.

- fuqarolik jamiyatining xususiyatlari, belgilari,tamoyillari har qanday ijtimoiy tizimda mavjud, biroq ularning rivojlanish darajasi turli xil bo‘lishi mumkin.

- fuqarolik jamiyatining shakllanish jarayonlari xolati ijtimoiy hayotning va davlat hokimiyati boshqaruvining demokratlashib borishi bilan birgalikda kechadi.

- fuqarolik jamiyatining shakillanishi huquqiy davlatchilikning shakillanish jarayoni bilan takomillashib boradi.

- har bir davlatda fuqarolik jamiyatining rivojlanishi va shakillanishi o‘ziga xos mental xususiyatlarga bog‘liq holda tadrijiy rivojlanish modellari asosida amalga oshiriladi.

- hozirgi dunyoda biron bir mamlakat fuqarolik jamiyat qurishning etuklik bosqichiga erishmagan va bu uzuluksiz davom etadigan jarayondir.

Mustaqillik yillaridagi taraqqiyot shuni ko‘rsatmoqdaki, demokratik

huquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyatini barpo etish ijtimoiy hayot-

ning barcha sohalarida tub islohotlarni amalga oshirishni taqozo etadi.

Fuqarolik jamiyatini barpo etishga qaratilgan huquqiy islohotlar

haqida gap ketganda amaldagi huquq tizimining mazmun-mohiyati, uni

isloh qilish hamda takomillashtirish nuqtai nazaridan ikki o‘zaro bog‘liq

ibora – «huquqiy islohotni ta’minlash» va «islohotlarni huquqiy ta’min-

lash» iboralarining ma’nosini aniqlashtirish talab etiladi. Jamiyat ijtimoiy

hayotining barcha sohalarini, ya’ni iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy-madaniy,

ma’naviy jabhalarni tubdan isloh qilish uchun qonun va boshqa me’yoriy-

huquqiy hujjatlarni qabul qilish jarayoni − «islohotlarni huquqiy ta’min-

lash», ushbu maqsadda qonun va boshqa qonunosti me’yoriy-huquqiy huj-

jatlarini qabul qilish jarayoni amaldagi huquqiy tizimni isloh qilishning bir

yo‘nalishidir. Demak, «huquqiy islohotni ta’minlash» iborasi «islohotlarni

huquqiy ta’minlash» iborasidan keng bo‘lib, birinchisi ikkinchisini o‘z

ichiga oladi.

Demokratik jamiyat, bozor iqtisodiyoti sari boshlangan harakatning

ortga qaytmasligi va barqarorligi uning huquqiy asoslarini rivojlantirishga

bevosita bog‘liqdir. Mustahkam huquqiy asos bo‘lgandagina, o‘z umrini

yashab bo‘lgan tuzumni to‘la ishonch bilan qayta qurish, rivojlangan

yuqori samarali bozor iqtisodiyotiga ega yangi jamiyatni barpo etish mum-

kin bo‘ladi.

XULOSA
O‘zbekiston xalqi XXI asrga yuksak insoniy maqsadlar bilan, barqaror taraqqiyot, mustahkam tinchlik va farovon hayotga erishish, adolat hamda erkinlik tamoyillariga asoslangan demokratik jamiyat qurish niyatida qadam qo‘ydi. Komil ishonch bilan ta’kidlash lozimki, yurtimiz dunyo ham-jamiyatining barcha ma’rifiy davlatlari singari umumbashariy qadriyatlar qaror topadigan, inson qadri va huquqlari e’zozlanadigan hamda bezavol ta’minlanadigan, davlat idoralari va mansabdor shaxslar xalq manfaat-lariga sadoqat bilan xizmat qiladigan, demokratiya tom ma’noda tantana qiladigan fuqarolik jamiyatini barpo etish yo‘lidan bormoqda. Demokratik huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyatini rivojlantirish uchun jamiyatda adolatli, insonparvar, demokratik qonunlar qabul qilinishi va ular hayotda tantana qilishi shart. Konstitusiya va qonunlarning ustuvor-ligi demokratik huquqiy davlat va erkin adolatli fuqarolik jamiyati hayoti-ning muqaddas prinsipidir. O‘zbekistonda erkin fuqarolik jamiyatini rivoj-lantirish sharoitida uning asosiy prinsipi bo‘lgan «Konstitutsiya va qonun-larning ustuvorligi»: sudlarning mustaqilligini qonunda va amalda joriy etishni; advokatura tizimining rolini kuchaytirishni; huquqni muhofaza qilish organlarining faoliyatini erkinlashtirishni; davlat hokimiyati organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini kuchaytirishni; jamiyatning huqu-qiy madaniyatini yuksaltirishga qaratilgan islohotlarni izchil davom etti-rish va yanada chuqurlashtirishni taqozo etadi.


Адабиётлар:

1. 
   Каримов И.А. «Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда». Тошкент, 1999.
   
2. 
   Каримов И.А. «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка тақдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари». Тошкент, 1997.
   
3. 
   Каримов И.А. «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли». Тошкент, 1994.
   
4. 
   Каримов И.А. «Иқтисодий ислоҳот масъулиятли босқич». Тошкент 1994.
   
5. 
   Каримов И.А. «Истиқлол ва маънавият». Тошкент, 1994.
   
6. 
   Каримов И.А. «Тарихий хотирасиз келажак йўқ». Тошкент, 1998
   
7. 
   Каримов И.А. «Истиқлол йўли. Муаммолар ва режалар». Тошкент, 1992
   
8. 
   Бекмурадов М, «Социология асослари». Тошкент «Фан» 1994
   
9. 
   Юнусов К. «Социология» (ўқув қўлланма). Андижон, 1997
   
10. 
    Шайхова Х, Назаров К.»Умуминсоний қадриятлар ва маънавий камолот». Тошкент, 1992, 58-70 бетлар.
    
11. 
    Маъруза матни.
    
12. 
    www.ziyonet.uz