Фалсафий тафаккур эволюцияси. Қадимги давр, ўрта асрлар, уйғониш даври фалсафаси

• Уильям Оккам (тахминан 1300-1350) номинализмнинг йирик вакилларидан биридир. Унинг фикрича, яққол хиссий билимгина фактларнинг мавжудлигидан гувоҳлик бера олади. Уни ҳиссий интуиция деб атаб, билишнинг қолган икки талаби: тушунтиришнинг соддалиги (тежаш принципи) ва якка предметларнинг мавжудлигини тан олиш тамойили билан боғликлигини кўрсатишга уринади. Оккам фикрича, билишнинг вазифаси – якка предметларни тушуниб етиш. Универсалийлар (тушунча, ғоя) якка предметларга хос эмас, улар фақат онгда мавжуд.
• Оккам зарурият бўлмаса, ақл билан ҳосил қилинадиган билимларни ўринсиз кўп ишлатиш керак эмас, деган тезисни илгари суради. Бу фалсафа тарихида “Оккам устараси” деган ном билан машхурдир.

• Фома Аквинский
• (1225-1274)

• Асарлари:
• «Теология йиғиндиси»,
• «Фалсафа йиғиндиси»,
• «Мажусийларга қарши йиғиндир»
• “Подшолар бошқаруви ҳақида” .

• Онтологияси:
• борлиқ ҳам эҳтимол тутилган,
• ҳам амалда мавжуд;
• борлиқ - айрим нарсаларнинг
• мавжудлиги, яъни субстанциядир;
• материя - имконият,
• шакл – воқелик

• Материя шаклсиз мавжуд бўлмайди, шакл эса олий шаклга ёки «шаклларнинг шакли» - Худога боғлиқдир. Худо эса соф маънавий мавжудот. Шаклнинг материя билан бирикуви моддий дунё учунгина зарур. Боз устига материя (Аристотелдаги каби) пассивдир. Унга шакл фаол тус беради.

• Фома Аквинский «илоҳий борлиқ»,
• ҳамонки у ўз-ўзидан
• равшан нарса эмас экан,
• тафаккуримиз англашга қодир
• бўлган нарсалар орқали
• исботланиши лозим.
• У Худо борлигининг ҳозирги
• замон католик черкови ҳам
• фойдаланувчи ўз далил-
• исботини таклиф қилади.

•