Фалсафий антропология -инсон ҳакидаги таълимот

қизиқиши ҳам кучайиб борди, инсонборлиғининг бу соҳадаги
тадқиқотлар учун янада кенгроқ имкониятлар яратувчи янги ва
янги ўзига хос хусусиятлари аниқланди.
ИНСОНГА ФАЛСАФА НУҚТАИ НАЗАРИДАН ЁНДАШУВ
Инсоннинг кўп ўлчовлилиги
экстравертив
интровертив

• Экстравертив ёндашув инсонга назар ташлаш,
• унинг
• моҳиятини таҳлили қилиш гўёки «сиртдан»
• амалга ошириладики, бунинг натижасида диққат
• марказидан унинг ижтимоий ва табиий
• моҳияти ўрин олади; тегишли мўлжалларга
• мувофиқ инсоннинг Худо, космос,
• универсум ва шу кабилар билан
• алоқаси таҳлил қилинади.

ШАРҚ ФАЛСАФАСИДА ИНСОН

• «Идеал муносабатлар қонуни»га одамлар ўртасида, оила, жамият,
• давлатда риоя қилиш инсон ҳаётининг муҳим маъноси ҳисобланади;

• Бошқача айтганда, инсон ўз шахсий ҳаётини доим жамият равнақи,
• камолоти билан ўлчаши лозим, хусусан, у кейинчалик оила ва
• давлатни такомиллаштиришга ҳаракат қилиш учун ўзини
• камол топтириши лозим.

• Қадимги Шарқ, хусусан Хитой фалсафий тизимлари асосан социо-
• центрик концепциялардан иборат бўлиб, уларда инсон,
• одатда, жамият, социум билан узвий боғлиқ деб қаралади.

• Шу маънода машҳур қадимги хитой файласуфи Конфуций
• (мил. ав. 551-479 йиллар)нинг фикрлари диққатга сазовор бўлиб, у шундай деб
• сабоқ беради: «қилмишларнинг асослари ва тамойилларини ўргансанг, яхшилик
• ва ёмонлик ҳақидаги фикрларинг (ахлоқий билимлар) баркамолликнинг энг
• Сўнгги даражасига етади. Ниятлар соф ва холис бўлса, қалб ростгўй ва самимий бўлади.
• қалб ростгўй ва самимий бўлса, инсон тўғрийўлга киради, камол топади. Инсон тўғри
• йўлга кирса ва камол топса, оилада тартиб ўрнатилади.Оилада тартиб ҳукм сурса, халқларни
• бошқариш осонлашади. Халқларни бошқариш осонлашса, бутун дунё тинч-тотув яшайди»

• Қадимги ҳинд фалса
• фаси дунёнинг ички дунёсини
• биринчи ўринга қўйиш, яъни
• антропоцентризм
• хосдир.

• Масалан, буддизмда нирванага
• эришиш инсон
• барча ниятларининг пировард
• мақсади деб эълон қилинади.
• Нирвана жоннинг шундай бир
• ҳолатики, бунда ҳар
• қандай майллар йўқолади ва
• ички уйғунлик юзага келади,
• мутлақо эркинлик ва ташқи дунё-
• га қарам эмаслик туйғуси
• пайдо бўлади.

Қадимги ҳиндларнинг бошқа бир
диний-фалсафий
таълимоти – жайнизм нуқтаи
назаридан
инсон ўзининг маънавий моҳияти
билан
моддий моҳиятни назорат қилиш
ва бошқаришга эришиш учун
узоқ ва оғир йўл – жоннинг
эркинлашуви йўлини
босиб ўтиши лозим.