Falsafa on-2 Jamiyat Jamiyat

Falsafa ON-2
Jamiyat
Jamiyat (socium — „umumiy“) — kishilarning tarixan qaror topgan hamkorlik faoliyatlari majmui. Jamiyatdagi hamma narsa (moddiy va maʼnaviy boyliklar, insonlar hayoti uchun zarur boʻlgan shart-sharoitlarni yaratish va boshqalar) muayyan faoliyat jarayonida amalga oshadi. Jamiyat tushunchasining mohiyatini turli falsafiy yo`nalishlar, shuningdek, alohida mutafakkirlar ham turli yo`llar bilan tushuntirishga harakat qilganlar. Masalan, fransuz faylasufi va siosiologi Emir Dyukgermning fikricha, “jamiyat - bu individlarning oddiy yig`indisidan iborat bo`lmay, maxsus xususiyatlarga ega bo`lgan, ularning birlashmasidan tashkil topgan tizim bo`lib, reallikni, o`ziga xos xususiyatlarni aks ettiradi.
Nemis faylasufi Maks Veber fikricha, jamiyat insonlarning o`zaro ta`siridan , ya`ni ijtimoiy xatti-harakatlaridan tashkil topgan tizim bo`lib, boshqa odamlarning xatti-harakatlariga qarshi javob sifatida yo`naltirilgandir. Amerikalik sotsiolog va faylasuf Tolkott Parsons fikricha, jamiyat qadriyatlar va me`yorlar bilan bog`langan odamlarning munosabatiga asoslangan tizimdir. Inson shularga asoslanib, o`z ijtimoiy faoliyatini yuritadi.
Jamiyat haqida umumiy xulosa qiladigan bo`lsak, insonlar faoliyati va ular oʻrtasidagi ijtimoiy munosabatlar jamiyatning asosiy mazmunini tashkil etadi. Bular ishlab chiqarish, oilaviy, siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, estetik faoliyatlari va ularga mos keluvchi munosabatlardir. Jamiyat moddiy ishlab chiqarishsiz boʻlmaydi. Unda insonlarning oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy va boshqaga boʻlgan ehtiyojlari qondiriladi. Odamlar oʻzining moddiy ishlab chiqarish faoliyatida irodasi va ongiga bogʻliq boʻlmagan holda ishlab chiqarish munosabatlariga kirishadi.
Ijtimoiy institutlar
Jamiyat – ijtimoiy tizimning yaxlitligini ta’minlovchi turli belgilarning murakkab majmuidan iborat, bu majmualar esa ijtimoiy institutlar deb ataladi. Sotsiologiya va falsafa nuqtai nazaridan bu inson faoliyatining tarixan shakllangan shaklidir. Ijtimoiy institutlarning asosiy namunalari maktab, davlat, oila, armiyadir.
Eng tor ma’noda ijtimoiy institut deganda umumiy jamiyatning, xususan, shaxsning asosiy ehtiyojlarini qondiradigan uyushgan aloqalar va me’yorlar tizimi tushuniladi. Masalan, oilaning ijtimoiy instituti reproduktiv funksiya uchun javobgardir.
Agar atamani chuqur tahlil qiladigan bo`lsak, unda ijtimoiy institut - bu munosabatlarning qiymat-me'yoriy to'plami va ularni tasdiqlovchi va ularni amalga oshirishga yordam beradigan organ yoki tashkilot. Shuningdek, bu atama hayotni tashkil etish va tartibga solishning barqaror shakllarini ta'minlaydigan ijtimoiy elementlarni anglatishi mumkin. Bular, masalan, huquq, ta'lim, davlat, din va boshqalarning ijtimoiy institutlaridir. Bunday institutlarning asosiy maqsadi jamiyatning barqaror rivojlanishiga yordam berishdir.
Yuqoridagalarni umumiy qilib ta`kidlash joizki, nstitutlar jamiyatning eng muhim ehtiyojlarini qondirish va shaxslarning manfaatlarini himoya qilish uchun yaratilgan. Bu ham hayotiy, ham ijtimoiy ehtiyojlar bo'lishi mumkin.