Фалсафа қисқача изоҳли луғат

Фаншунослик
олмоқ, балки ўзимшни, ўзлигимизни англамоқ, биноба-рин, келгусида нима қялмоғямяз кераклигини аниқдамоқ ^ фанимязнинг асосий вазифаларидаддир. Бунинг учун муста-қиллик шароити барча зарур имкониятларни яратди.
О, Файзуллаев
ФАНШУНОСЙИК — фан функцияси ва тараққиети қону-ниятлари, илмий фаолият структураси ва динамикаси, фан-нинг бошқа ижтимоий омиллар ва жамиятнинг моддий ҳамда маънавии ҳает соҳася билан боғлиқ ҳолда ўрганувчи тадқи-қот тармоғи.
Ф.нинг айрим унсурлари (фанлар классификаиияси ва штмий ижод масалалари), қадимдан фалсафа ва хусусий фан-лар томонидан ўрганилади. Аристотелнянг ўз асарлари но-мини «Физика», «Метафизика», «Аналитика», деб қўйиши фан классификаяияси соҳасидаги дастлабки гоялардандир. Ал-Хоразмий нлмий ижод кашфиетининг вазифасини илм-даги қийинчиликни енгиллаштириш, хатоларня тўғрилаб ке-тишдан иборат деб билган. Форобий ва Йбн Сино фанлар классификаиияся тўғрисида қизиқарли фикрлар айтишган. Беруняйнинг илмий тадқиқот методлар, жумладан, тарихий ахборотлар ҳақидаги мулоҳазалари, Маҳмуд КошғариЙнинг фан асосларини мужассамлаштирувчи «Дсвони ;[уғатит турк» асари катга аҳамиятга эга, Абдуллоҳ ал-Хоразмий фанлар таснифини берган.
И. Ньютоннинг XVII асрда яратган «Табиий фалсафа-нинг математяк приниипдари» асари фаннинг ичкн манти-қига ижобий таъсир кўрсатди. XVIII асрда Ж. Лагранж, Л. Эйлернинг фан асосларига янгича муносабатлари XIX асрда Г. Гельмгольд, Т. Гексля, Н. И. Лобачевскийларнинг ўзлари-дан аввал ўтган олямларнянг фаолиятя ҳақидаги илмий фякр-лари ф.нянг аирим масаладарини еритдн.
XX асрнинг 1~ярмида ф.нинг баъзи соҳалари, чунончи фаннинг ривожланяшя дастурнни яратнш, илмий фаолият-нинг ижтимоий ва психологяк томонларини ўрганяш рн-вожланди.
АҚШ, Англия, Франдия ва бошқа мамлакатларда ф., тадк^қотнинг мустақял тармоғи сифатида шаклланди,
Ф. предмети ва вазнфаларини ифодаловчи тушунчалар ҳамда ф. муаммоларини ўрганувчи илмий жамоалар вужудга келадя. Ф.нинг фан экономикаси, фан психологяяси, фан содиологияси каби тармоқлари ривожланди. Тадқиқотларнинг аналитик ва меъёрий йўчалншлари пайдо бўлди. Фан тараҳ-қиётинянг ячки қонуниятлари, билямлар тизимининг гене-зиси, фан тармоқдарининг тузилишини ўрганиш таҳлилий йўналишнинг мақсадини ташкил қилади. Фаннинг тахлиявн
Фаолият
ўрганиш натижаларига ф.нинг меъёрий тадқиқотлари асос-данади. Ф.нинг таяқиқот методи фан тармокларининг барча "методларидан иборатдир.
АЙниқса тарихий ўзгарувчан тизим бўлган фанни ифода-ловчи ҳар хил компонентларнинг ўзаро таъсири, муносаба-ти тизим назариясини қўллаш имконини бермоқпа.
Йирик комплекс тадқиқот бирлашмалари ва марказлари ташкил топмоқда. Космос, жаҳон океани, экология муаммо-лари ахборот хизматини кенг миқёсда такомштлаштиришни, кадрларни тайерлаш ва улар орасидаги муносабатларни ком-плекс тадқиқот талабларига жавоб бераолиш асосида, соци-ологик ва психологик жиҳатдан ўрганиш масаласини қўймоқда. Фан объектларининг глобал хусусияти халқаро илмий муно-сабатларни ўрганиш ва ривожлантириш лозимлигини тақозо қилади.
1970 йилдан бошлаб, Варшавада йилига бир марта Ўзаро Ёрдам Кенгашшнг «Проблеми науковедения» («Фаншунос-лик муаммодари») халқаро тўплами нашр этилмоқца.
Ф. Ўзбекистонда қадимдан фалсафа, дунёвий илоҳий илм-ларнинг моҳияти муштараклиги эканлигини эътироф этиш асосида ривожланмоқца.