Falsafa asoslari

46





biy uyushqoqlik, siyosiy hushyorlik, fidokorlik jihatidan jahonda tengi yo‘q millatga aylangan xalq dahosi yaratgan buyuk jahongir edi. Xalq jahongirga aylanganida o‘zining jahongirini yaratadi. Gohida bir jahongir millat boshqasini uyg‘otib yuboradi. Bu esa tarixning muayyan hududdagi eng burilish nuqtalariga to‘g‘ri ke- ladi.

Ba’zilar Temur falsafiy asarlar yozmagan-ku, uning falsafaga aloqasi bormi, deb o‘ylaydi. Aslida Temurning hayoti va faoliyati falsafadan iborat emasmi? U falsafiy xulosalar chiqarish uchun boshqa kishilarning hayoti va asarlaridan ham mazmunliroq hayot emasmi? Falsafani faqat kitoblardangina o‘rganish mum- kinmi? Aslida, falsafani to‘la-to‘kis kitobga tushirib bo‘lmaydi. Kitobga tushirilgan falsafa muayyan tizimga keltirilgan falsafiy bilimlar sistemasi xolos. Temur va temuriylar davrini tarix falsa- fasi va falsafa tarixini uyg‘un tarzda yozish orqali nisbatan to‘g‘ri ifodalash mumkin. Amir Temurning hayoti, uning faoliyati, temuriylar davridagi madaniy jarayonlar, ilm-fan rivoji kabi ma- salalar esa bir necha falsafiy kitoblar, o‘nlab tadqiqotlar uchun mavzu ekanligi aniq. Qolaversa, Temur va temuriylar kabi ilm-fan, madaniyat va san’atni, falsafa va adabiyotni nozikta’b tushungan, o‘zlari ham bu sohalarda ajoyib yutuqlarga erishgan siyosiy su- lolalarni jahon tarixidan topish qiyin. Bu sulola vakillari orasida she’r yozmagan, adabiy mashqlar qilmagan, fan-madaniyatga qiziqmagan biror temuriyzoda bo‘lmasa kerak. Tarix shundan dalolat beradiki, yurt boshliqlari fan va madaniyatga qiziqqan, ma’naviyatni yuksaklikka ko‘tarish uchun kurashgan o‘lkada bu sohalarda haqiqiy yuksalish bo'ladi. Siyosiy ta’minlanganlik, boshqa sohalar bilan birgalikda, madaniy taraqqiyotning eng asosiy omili ekanligini rad qilish unchalik o‘rinli emas. Madani- yatparvar va millatparvar Amir Temur va temuriyzodalar o‘sha davr ma’naviy taraqqiyoti uchun siyosiy va iqtisodiy asoslarni to‘la-to‘kis yaratgan arboblar edi. Xalqimizning asrlar osha ular ruhiga minnatdorlik tuyg‘usi bilan yondashuvi, haligacha o‘z far- zandlariga bu sulola vakillari nomlarini qo‘ db yurishi, bugungi kunlarda ham o‘sha zamondan tashbehlar izlayotganining sa- bablaridan biri ham ana shunda.