Falsafa asoslari

Olam va odam munosabatlari. Siz bilan nz yashayotgan shu dunyo o‘zining barcha murakkabligi va muammolari, jozibador- ligi va butun go‘zalligi bilan yagona olamni tashkil etadi. Olam


89





tushunchasi, eng avvalo, odam va uning faoliyati kechadigan ma- konni aks ettiradi. Agar odam bo‘lmaganida edi, bu olam haqida- gi tasavvurlar ham bolmas edi. Demak, olam odam bilan maz- mundordir. Olam uni tashkil etuvchi narsalar bilan birgalikda namoyon boladi. Hech narsasi yo‘q olam yo‘qlikdir. U mavhum tushuncha, ya’ni abstraksiyadir.

Qadimgi davrlardan buyon odam o‘zini anglagach, olamning tarkibiy qismi ekanligini tushuna boshladi. Dastlab, uning hayotini ta’minlovchi tirikchilik vositalarining ahamiyatini tushunib yetdi va ularni e’zozlash, avaylab-asrash tuyg‘usi shakllana boshladi.

Shu tufayli, olam asosida yotuvchi to‘rt elementni: havoni, suvni, tuproqni va olovni muqaddaslashtirish singari g‘oyalar vu- judga keldi hamda olam to‘g‘risidagi sodda kosmologik qarashlar paydo bo‘lgan.

Olam, eng avvalo, tor ma’noda bu odam yashaydigan joy. Asli- da odamzod va hayvonot olami, o‘simlik va hasharotlar dunyosi, jismoniy, ruhiy, ma’naviy olam va boshqa shu singari ko‘plab tu- shunchalar bor. Ular dunyoda mavjud bo‘lgan narsa va hodisa- lar nomi bilan ataladi. Masalan, odamning ruhiy olami uning bilim, tajriba va xayolotini o‘z ichiga oluvchi o‘ta keng qamrov- li tushunchadir. Bunda biz olam odam yashaydigan joy, degan ma’noga qaraganda yanada kengroq mazmunga ega bo‘lamiz.