Falsafa asoslari

197





texnika yutuqlari ko‘proq talabga mos va yuqori texnologiyani rivojlantirishga ko‘p e’tibor berdi, tabiiyki, oqibatda juda katta foyda olina boshlandi. Bunday ishlab chiqarish jarayoriida ma- lakasiz yoki kam malaka va bilimga ega bo‘lgan ishchi kuchlariga ehtiyoj keskin kamayib ketadi.

Bunda iqtisodiy taraqqiyot darajasi tabiiy resurslar yoki ishlab chiqarilgan mahsulotlar bilan emas, balki ilmiy-bilim, texnologi- ya, murakkab mashina va uskunalar bilan o‘lchanadi. Rivojla- nayotgan mamlakatlar bu darajaga yetishish uchun bir qator ja- rayonlardan o‘tgan.

Birinchidan, bu mamlakatlar tabiiy boyliklari hisobiga ort- tirilgan milliy daromad miqdorining mamlakat aholisi jon boshi- ga tushadigan salmog‘i keskin darajada ko‘paydi.

Ikkinchidan, mamlakat aholisining tug‘ilishini chegaralash, ularga sarflanadigan mablag‘ni yuqori texnologiyani egallashda zarur bo‘lgan mutaxassislar yetkazish uchun sarflash ko‘zda tu- tildi.

Uchinchidan, ilmiy tadqiqot, oliy o‘quv yurtlari va maorifga taraqqiyotni ta’minlovchi asosiy manba sifatida qarab, birinchi darajali ahamiyat berildi. Chunki yuqori texnologiyani egallash yuqori malakali ilm egalarini talab qiladi. Ijtimoiy taraqqiyot da- rajasini belgilovchi eng asosiy omil — ilmiy tafakkur esa jamiyat a’zolarining ma’rifatlilik darajasini belgilab beradi. Bu sohada, bu- tun jahon miqyosida fan va ta'limga 3—4% yalpi milliy mahsulot- ning miqdorida mablag¹ ajratilayotgan bir paytda, 0‘zbekistonda bu ko‘rsatkich bir necha marta ko‘p miqdorda ekanligi kelajakka katta umid bilan qarashga imkon tug‘diradi.

XX asrning so‘nggi o‘n yilligida ba’zi mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy ko'rsatkich orasidagi tafovut tobora kuchayib bordi. Agar XX asrning 60-yillarida Hindistonda ishlab chiqariladi- gan yalpi ijtimoiy mahsulot jon boshiga 50—70 dollarni tashkil etgan bo‘lsa, Afg‘onistonda 60—70 dollar, Turkiyada 243 dollar, Yaponiyada 1400 dollar, AQShda 3600—3800 dollar bo‘lgan. 1994 yilgi ma'lumotlarga muvofiq, yalpi milliy mahsulot jon boshiga Hindistonda 370 dollar, Afg‘onistonda 80 dollar, Turkiyada 3900 dollar, Bangladeshda 125 dollar, Germaniyada 22 ming dollar,