Fakultetlararo jismoniy madaniyat va sport

Uzunlikka sakrashning asosiy qoidalari
Sakrashlarda depsinish taxtachadan yoki yo’lka yuzasidan bir oyoqda bajariladi. Bunda indikatorni bosib olmaslik lozim. Sakrash natijalari tananing istalgan qismi (yoki qo’l) bilan qoldirilgan izdagi eng yaqin nuqtaga qarab o’lchash chizig’iga perpendikulyar bo’lgan to’g’ri chiziq bo’ylab o’lchanadi.
Sakrash e’tiborga olinmaydi, agar sakrovchi:
- sakrashni bajarmay, taxtacha ustidan yoki uning yonidagi o’lchash chizig’i ustidan yugurib o’tib ketsa;
- depsinishda o’lchash chizig’idan o’tib ketsa yoki bosib olsa;
- taxtachaning yon tomonidan depsinishni bajarsa;
- erga tushish paytida tananing istalgan qismi bilan chuqurchaning yon chekkasi tashqarisidagi sektor yuzasiga tegib ketsa, bunda erga tushishda qoldirilgan izga qaraganda depsinish taxtachasiga yaqinroq turib qolsa;
- sakrashni bajarib bo’lgandan so’ng erga tushish chuqurchasi orqali orqaga qaytsa;
- sakrashda har qanday shakldagi saltodan foydalangan bo’lsa;
- urinish uchun ajratilgan vaqtni cho’zib yuborsa.
Gorizontal tezlikni vertikaliga qancha ko’proq o’tkazish kerak bo’lsa, oyoqni qo’yish burchagi shuncha kichikroq (o’tkirroq) bo’ladi, oyoq UOM proekstiyasidan uzoqroqqa qo’yiladi. Tekislangan itariladigan oyoqni qattiq va tez qo’yish yana shunga bog’liqki, tekis oyoq yuklamani engilroq ko’taradi, boz ustiga, tayanchga beriladigan bosim itarilishning birinchi qismida sakrovchining tana og’irligidan bir necha marta ortiq bo’ladi. Oyoqni qo’yish paytida oyoq mushaklari zo’riqqan bo’ladi, bu egiluvchan amortizatsiyaga va mushaklarning qayishqoq tarkiblarining samaraliroq cho’zilishiga yordam beradi.




9-rasm. Yugurib kelib uzunlikka va uch hatlab sakrash sektori

Anatomiyadan ma’lumki, zo’riqqan mushaklar ular cho’zilganda keyinchalik katta mushak kuchlanishlarini hosil qiladi.

Itarilishning birinchi qismida itariladigan oyoqning gorizontal tezligi va to’xtatuvchi harakati, qadam tashlaydigan oyoq va qo’llar harakatining inerstiya kuchlari hisobiga tayanchga bosim o’tkazish kuchi oshadi; UOMning kamayishi kuzatiladi (kamayish kattaligi sakrash turiga bog’liq); zo’riqqan mushaklar va boylamlarni cho’ziltirish amalga oshiriladi.
Ikkinchi, yaratuvchi qismida tayanch reaksiyasi kuchining oshishi natijasida sakrovchi tanasining harakat tezligi vektori o’zgaradi; itarilish tugashiga yaqin tayanchga bosim o’tkazish kuchlari kamayadi; cho’zilgan mushaklar va boylamlar o’z energiyasini sakrovchi tanasiga beradi; qadam tashlaydigan oyoq va qo’llar harakatlarining inerstiya kuchlari harakat tezligi vektorining o’zgarishida ishtirok etadi. Bu hamma omillar sakrovchi tanasining boshlang’ich uchib chiqish tezligini hosil qiladi.
Sakrovchi tanasining boshlang’ich uchib chiqish tezligi vektori va gorizont tufayli hosil bo’ladigan burchak uchib chiqish burchagi deb ataladi (10-rasm).

10-rasm. Depsinish burchagi va UOMning uchib chiqish burchagi yugurib kelishning gorizontal tezligi va depsinishning vertikal tezligi

U itariladigan oyoq itarilish joyidan uzilgan paytda hosil bo’ladi. Uchib chiqish burchagini tayanch nuqtasini va UOMni birlashtirib turuvchi itariladigan oyoqning uzunasiga o’qi bo’yicha aniqlash mumkin (uchib chiqish burchagini to’g’ri aniqlash uchun maxsus asboblar qo’llaniladi).