Fakultet: Turizm Kafedra: Xalqaro turizm va turizm servisi «Himoyaga tavsiya etildi»

3.2. Klasterli yondashuv asosida turizm sohasini rivojlantirishning

ustuvor yo‟nalishlari

Hududiy turizm bozorini rivojlantirishning konseptual jihatlari mazkur bozorning rivojlanish xususiyatlari va tendensiyalarini tadqiq etish natijasida belgilangan masalalarning innovatsion yechimlarini aniqlash va istiqbolli rivojlanish yo‘nalishlarni ishlab chiqishdan iborat hisoblanadi.

Hududiy turizm bozorini rivojlantirish konsepsiya mamlakatimizda raqobatbardosh turistik majmualarni shakllantirish orqali, bir tomondan, hududiy turistik mahsulotlar ichki va tashqi iste‘molchilarining tobora o‘sib va o‘zgarib boruvchi talablarini qondirish, ikkinchi tomondan esa, yangi isho‘rinlarining yaratilishi, aholiturmush darajasining o‘sishi, hudud iqtisodiyotiga investitsion oqim hajmining oshishi hamda davlat byudjeti daromad qismining oshishi orqali turizm sohasini hududiy iqtisodiyotning rivojiga ahamiyatli hissasini ta‘minlashga yo‘naltirilgandir. Mamlakatimizda hududiy turistik klasterni shakllantirish va rivojlantirish asosida hududiy turizm bozorini rivojlantirishning tavsiya etilayotgan konsepsiyasi o‘zaro bog‘liqlikdagi ikki xil, ya‘ni tashkiliy-institutsional va ijtimoiy-iqtisodiy mazmundagi, tizimli tarzda amalga oshiriladigan tadbirlar majuidan iborat.

Hududiy turistik klasterni shakllantirish va rivojlantirish uchun hududiy turizm sohasining amaldagi tashkiliy-institutsional tizimini takomillashtirish bo‘yicha quyidagi yo‘nalishdagi tadbirlarni amalga oshirish, maqsadga muvofiq:

1. 
   Hududiy turistik klaster doirasida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmini takomillashtirish yo‘nalishlari va chora-tadbirlari;
   
2. 
   Hududiy turizm sohasining tashkiliy tizimi hamda institutsional asoslarini takomillashtirish yo‘nalishlari va chora-tadbirlari.
   

1. 
   Hududiy turistik klaster doirasida davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash mexanizmini takomillashtirish quyidagi yo’nalishlarda amalga oshirilishi lozim:
   
   1. 
      Klaster doirasida o‘zaro hamkorlik aloqalarining samaradorligini o‘stiruvchi loyihalarni amalga oshirishga ko‘maklashish;
      
   2. 
      Hududda klasterli siyosatni amalga oshirishni metododik, axborotkonsultativ jihatdan qo‘llab-quvvatlash;
      
   3. 
      Hududiy turistik klasterning shakllanishi va rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratilishini ta‘minlash;
      
   4. 
      Hududiy klaster shakllanishining tashkiliy jihatlarining rivojlanishiga ko‘maklashish.
      

Umuman olganda, klasterlarni shakllantirish va rivojlantirish uchun zaruriy investitsiyalarni jalb etishning bir necha usullari mavjud. Ularga quyidagilarni kiritish mumkin: to‘g‘ridan-to‘g‘ri davlat byudjetidan moliyalashtirish; davlat tomonidan tartibga solishning turli xil me‘yoriy-huquqiy, iqtisodiy dastaklaridan foydalangan tarzdagi moliyalashtirish; moliyalashtirishning davlat byudjetidan tashqari manbalari; turistik klaster a‘zolarining birlashtirilgan mablag‘lari asosida tashkil etilgan ―Jamoat fondi‖ orqali moliyalashtirish; turistik klaster a‘zosining alohida shaxsiy mablag‘lari asosida moliyalashtirish.

Shunday qilib, hududiy turistik klasterni shakllantirish tadbirlarini moliyalashtirishning manbalari quyidagilardan iborat:

1. Byudjet resurslari va vositalari:

1. 
   Bevosita moliyalashtirish (byudjetdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri);
   
2. 
   bilvosi tamoliyalashtirish (soliq imtiyozlari, ijara haqini
   

kamaytirishvah.k.);

2. Xususiy ichki manbalar:

1. 
   shaxsiy vositalar;
   
2. 
   kredit, zayomli vositalarvah.k.;
   

3. chet el investitsiyalari.

Turistik klasterni moliyalashtirish yo‘nalishlari quyidagilardan:

• 
  Turistik klasterni shakllantirishning tashkiliy harajatlarini;
  
• 
  Turizm infratuzilmasini shakllantirish va rivojlantirish harajatlarini;
  
• 
  Turistik klaster doirasida turistik ob‘ektlarni yaratish sohasidagi loyihalarni moliyalashtirishdan iboratdir.
  

Turistik klasterni shakllantirishning tashkiliy harajatlari klastera‘zolarining shaxsiy mablag‘laridan moliyalashtirilsa, turizm infratuzilmasini shakllantirish va rivojlantirish hamda klaster doirasidagi alohida loyihalarni amalga oshirish uchun aralash tarzda moliyalashtirish usullaridan foydalaniladi

Xorijiy mamlakatlarning klasterlarni rivojlantirishga oid tajribalariga nazar tashlaydigan bo‘lsak, klasterli tashabbuslarni davlat byudjetidan moliyalashtirish hajmi jalb qilinadigan jami investitsiyalar hajmining 50% ni tashkil etishi kuzatilgan. Shuning uchun, klasterli tashabbuslarni davlat byudjetidan moliyalashtirish istiqbolli usul hisoblanadi. Bu holda davlat byudjetidan moliyaviy mablag‘larning ajratilishi uchun turistik klasterlarni shakllantirish va rivojlantirish loyihasi davlatning maqsadli dasturiga aylanishi lozim.

Bugungi kunda klasterli tashabbuslarni, davlat tomonidan tartibga solishning

turli xil iqtisodiy va ma‘muriy dastaklaridan foydalangan tarzda, moliyalashtirishning turli xil usullari mavjud:

• 
  Davlat byudjetidan tanlov asosida subsidiyalar ajratish;
  
• 
  Klaster doirasida kichik biznes va tadbirkorlarning faoliyatini yanada qo‘llab-quvvatlashga qaratilga nchora-tadbirlar;
  
• 
  Ilmiy salohiyatdan foydalanish bo‘yicha Markazlarni rivojlantirishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirish;
  
• 
  Klaster doirasida faoliyat yurituvchi tashkilotlarda boshqaruv xodimlarining malakasini oshirishga qaratilgan tadbirlarni davlat byudjetidan moliyalashtirish;
  
• 
  Xorijiy mamlakatlardagi xalqaro yarmarka va ko‘rgazmalarda qatnashuvchilarga moliyaviy yordam berishvah.k.
  

Klasterli tashabbuslarga davlat byudjeti mablag‘larini jalb etish uchun hududiy turistik klaster faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Kengash hamda turistik klaster a‘zolari Assotsiatsiyasi quyidagi yo‘nalishdagi tadbirlarni:

• 
  Davlat boshqaruvi organlari tomonidan qabulqilinadigan maqsadli dasturlar, turli sohalardagi fundamental loyihalarning tanlovi bo‘yicha kuzatuv va tahliliy tizimni shakllantirish;
  
• 
  Respublika yoki hududiy davlat dasturlarida qatnashish imkoniyatlari va sharoitlarini aniqlash;
  
• 
  Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishiga yo‘naltirilgan loyihalar majmuini, loyihaning moliyaviy modelini ishlab chiqish, loyihaning byudjet va iqtisodiy samaradorligini aniqlash va hujjatlarda aks ettirish;
  
• 
  Loyihalarni moliyaviy-iqtisodiy aoslab beruvchi hujjatlarda itagini ishlab chiqish;
  
• 
  Tanlovda qatnashish bo‘yicha zaruriy hujjatlarni tayyorlash.