Факультетда мавжуд таълим йыналишлари ва мутахассисликлар

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini tenglamalarini tuzish.

• Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari tenglamalarini tuzishning ikkita usuli qo‘llaniladi: elektron balans va ion elektron (yarim reaksiyalar) usuli.
• 1. Elektron balans usuli. Bu usuldan foydalanganda tenglama tuzish avvalo reaksiyada ishtirok etadigan oksidlanish darajalari o‘zgaradigan elementlarning oksidlanish darajalarini hisoblashdan boshlanadi. Misning konsentrlangan nitrat kislota bilan o‘zaro ta’siri quyidagi sxema bilan ifodalanadi:
• 0 +5 +2 +4
• Cu + HNO3  Cu(NO3)2 + NO2 + H2O.
• Oksidlanish darajalarini bilgan holda elektron berish va biriktirib olish (oksidlanish va qaytarilish) jarayonlari elektron tenglamalar holida yoziladi:
• Cu - 2e– = Cu+2 oksidlanish
• N+5 + e– = N+4 qaytarilish
• Elektron balans usulida asosiy bosqich elektronlar balansini tuzishdan, ya’ni oksidlanish reaksiyasida yo‘qotilgan elektronlar soniga qaytarilish reaksiyasida biriktirib olingan elektronlar sonini tenglashtirishdir. Buning uchun yo‘qotilgan va biriktirib olingan elektronlar miqdori uchun eng kichik ko‘paytma topiladi:
• Cu — 2e–  Cu +2 2 2 N+5 + e–  N +4 1
• Topilgan ko‘paytmaning berilgan va biriktirib olingan elektronlar miqdoriga taqsim qilishdan kelib chiqqan sonlarni oxirgi vertikal chiziq orqasiga yoziladi. Bu sonlar tenglama tuzishdagi stexiometrik koeffitsientlar hisoblanadi:
• Cu — 2e–  Cu+2 2 2 1
• 2N+5 + e–  N +4 1 2
• Koeffitsientlar yordamida tenglamaning chap va o‘ng qismlarida qaytaruvchi hamda oksidlovchi atomlarining soni tenglashtiriladi:
• Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2NO2 + H2O.
• So‘ngra boshqa element atomlari soni tenglashtiriladi va nihoyat oksidlanish-qaytarilish reaksiyasi quyidagi tenglama holiga keladi:
• Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O.