F6f2ddd8-1927-4882-9314-81724e4b0411/575aada8-9c1c-44d3-a5d9-66614f243a42

Quduqni o’zlashtirish va suyuqlik oqimini hosil qilish usullari
 
Maxsuldor qatlamdan quduq tomon suyuqlik oqimini hosil kilish usullari, shu 
qatlamning tavsifi, uni ochilish usuli va qatlam bosimidan kelib chiqib tanlanadi. 
Oqim hosil kilish uchun quduq tubi bosimini tushirish quyidagi usullar orqali amlga 
oshiriladi.
1) 
Quduqdagi loyli eritmani suv bilan almashtirish. 
2) 
Quduqdagi suvni neft bilan almashtirish. 
3) 
Quduqdagi suyuqlik satxini porshenlash usulida pasaytirish. 
4) 
Quduqdagi suyuqlik satxini kompressorlar yordamida sikilgan gaz 
orqali kamaytirish. 

---

5) 
Suyuqlik ogirligini aerosiya usuli yordamida kamaytirish. Bunda 
sikilgan gaz va suyuqlik (neft’dagi suvni) birgalikda haydash orqali.
Loyli eritma suv bilan almashtirish yoki boshqacha qilib aytganda quduqni 
yuvish quyidagicha amalga oshiriladi. Quduqda teshish ishlarini o’tkazilgandan 
keyin favvora quvuri fil
ь
tirgacha tushiriladi. Keyin favvora quvuri va ishlatish 
quvurlari tizmasi orasida suv haydaladi. Loyli eritma favvora quvuri orqali chiqib 
ketadi. Quduqda loyli eritma to’lik suv bilan almashtirilganda ham oqim hosil 
bo’lmasa, unda suv neft’ bilan almashtiriladi. Bu xolda ham oqim olinmasa 
porshenlash yoki sikilgan gaz suyuqlik satxi pasaytiriladi. 
Porshenlash usulida fil'tirgacha tushirilgan ko’taruvchi quvurga yuqoriga 
oluvchi klapn bilan jixozlangan porshen po’lat kanatlar yordamida
tushiriladi. 
Kachon porshen pastga xarakat kilganda klapn ochilib suyuqlik yuqoriga 
xarakatlanadi. Porshen yuqoriga xarakatlanganda suyuqlikni favvora quvuridan 
yuqoriga xaydaydi va suyuqlik satxini kamaytiradi va shu tarzda oqimni hosil 
kilishga yordam beradi. Bu usulni kamchiligi ochiq quduqda ish olib borilishidadir, 
chunki ochiq quduqda favvoralanish ko’p kuzatiladi.
Quduqda oqimni hosil kilish uchun porshenlash usulida NKT tushiriladi. 
Quduqka porshen diametri 16 mm yoki 19 mm bo’lgan po’lat kanat yor
damida 
tushiriladi. Porshen suyuqlik satxidan 75-
150 m cho’qurlikkacha tushiriladi.

---

 2-rasm. Porshen: 1-quvursimon sterjin; 2-mufta; 3-varonka; 4-rezinali manjet; 
5-pastki nippel. 
Quduqda ishlatish quvurlar tizmasini mahsuldor qatlamning kerakli 
chuqurlikkacha tushirilib sementlangan quduq tuzilishi kam xarajatliligi uchun ko‘p 
qo‘llaniladi
. 
Korpussiz teshgichda har bir zaryad alohida germetik qobiq bilan 
mustahkamlangan bo‘lib, bu portlash vaqtida yoriladi. Korpussiz perforatorlar 
KPR
–
50, KPR
–
65, KPR
–
84 va KPR
–
100 markali turlari mavjud. Teshish usullarini 
tanlashda perforatorlarni xususiyatlarini bilishimiz shart. O‘qsiz perforatorlarni 
qattiq tog‘ jinslaridan tuzilgan quduqlarda ishlatish yaxshi natija beradi; O‘qli 
perfarator uncha qattiq bo‘lmagan tog‘ jinslaridan tuzilgan qatlamni teshishda 
qo‘llaniladi. Snaryadli teshish usuli qattiq va kam o‘tkazuvchan tog‘ jinslarida 
qo‘llash yaxshi natija beradi. Otilgan o‘q va snaryadlar tizmani deformatsiyalaydi 
va sement halqa va qatlamlarda yoriq hosi
l qiladi. Na’muna o‘lchamli 
perforatorlarni tanlash. Na’muna o‘lchamli perforatorlarni ishlatish tizimning 
sementli qobig‘ining holatiga; mustahkamlash quvuriga; suyuqlik xossasiga 
quduqni to‘ldiruvchi suyuqlikka quvurlardagi to‘siqlarni mavjudligida; SNT 
va 
GNT larning holatiga va tizim soniga; berkituvchi 47 qatlam va quduqdagi 
termobarik sharoitga va qatlamni qalinligi kabi omillarga bog‘liq ravishda tanlanadi. 
Birinchi navbatda quduqlardagi termobarik sharoitlarda qo‘llanishi mumkin bo‘lgan 
perforatorlarning guruhi tanlanadi. Quyida keltirilgan sabablarga muvofiq tanlangan 
perforatorlardan ba’zilari chiqarib tashlanadi: –
sement qoplamasining qoniqarsiz 
holatida, SNCh yoki GNCh ga yaqin joylashganda; 
–
perforatorlar va 
mustahkamlaovchi quvur devori orali
g‘idagi masofa yetarli bo‘lmaganda (4.2–
jadval); 
–
quduqning qiyalik burchagi katta (hamma perforatorlar kabelda 
tushiriladigan kichik o‘tish qiymatida quduqni egrilanishi 0,7 radiandan katta) 
bo‘lganda; –
qatlam oralig‘ida zararli ta’sir etuvchi komponent
lar (maslan H2S, S 
va shu kabilar) bo‘lgan hollarda.
Quduqda quvurlarni torpedali perforatorlar bilan teshish. Mahsuldor qatlamni 
ochishda torpedali teshish usuli yaxshi samara beradi. Unda snaryad yordamida 

---

teshiladi, snaryad mahsuldor qatlamni yorib kira
di va portlaydi g‘ovak va yoriqlar 
hosil qiladi. TPK
–
22 va TPK
–
32 «torpedniy perforator Kolodyajnogo» 48 markali 
perforator ishlatiladi. Perforatorning tashqi diametri 100 mm bo‘lib diametri 127 
mm li quduqlarda qo‘llaniladi.
Quduq tubi mahsuldor qatlamni ochishda "suyuqlik
–
qum" teshgichdan 
foydalaniladi. "Suyuqlik
–qum" teshgichi qalin devorli korpusdan tuzilgan bo‘lib, 
unga teshik diametri 3 mm bo‘lgan abraziv chidamli materialli kalta quvur buraladi. 
"suyuqlik
–
qum" perforator quduqqa nasos kompressor quvuri orqali tushiriladi. 
Teshishni boshlashdan oldin NKQ lari orqali shar tashlanadi. Bu shar perforatorning 
o‘tuvchi teshigini berkitadi. Undan keyin AN–
500 yoki AN
–
700 nasos agregati 
bilan NKQ orqali quduqqa qumli suyuqlik haydaladi. Haydalgan qumli
–
suyuqlik 
faqat qalin kalta quvur orqali chiqadi. Qum
–
suyuqlik kontsentratsiyasi 50
–
100 
kg/m3 , kvars qumining diametri esa 0,3
–
0,8 mm. Kalta quvurdan chiqqan qumli 
suyuqlik katta tezlikda abraziv oqim hosil qiladi. Qisqa vaqt davomida 
mustahkamlash quvurlarida, 
sement toshida va tog‘ jinsida teshik teshilib, quduq 
ustuni mahsuldor qatlam bilan ulanadi. 
Kalta quvur diametri, ularning soni va haydaladigan suyuqlikning tezligiga 
bog‘liq holda teshilgan teshikning chuqurligi 40–
60 mm gacha yetadi. Bunda sement 
toshin
ing germetikligi ta’minlanishi kerak. "Suyuqlik–
qum oqimli" usul bilan 
teshishda quduq ustida 40 MPa bosim hosil qilinadi. Bitta nasadkada qumli
–
suyuqlikni haydalish darajasi 3
–
4 l/sek, nasadkada oqimning hajmiy tezligi 200
–
300 
m3 /kun, bosimlar farqi esa 18
–
20 MPa gacha yetadi. Bitta oqimni perforatsiya qilish 
15
–20 minut davom etadi. Berilgan oraliq teshilgandan so‘ng perforator ko‘tariladi 
va navbatdagi oraliqqa o‘rnatiladi va jarayon takrorlanadi. “Suyuqlik–qum oqimli” 
teshgich nasos kompressor quvurni 
va burg‘ilash quvurlarini kesishda, sement 
stakanini va qumli toshli qattiq tiqinlarni buzishda, hamda qatlamda yoriqli 
teshiklarni hosil qilishda qo‘llaniladi. Teshishning bu usuli quduq devoriga 
yo‘naltirilgan maxsus teshgich uchligidan suyuqlik qum ara
lashmasi katta tezlikda 
harakatlanishidagi kinetik energiyasi va devorni yemirish xususiyatiga asoslangan. 

---

Qisqa vaqt ichida mustahkamlovchi quvurlar tizmasi, sement halqa va qatlamda 
teshik yoki ariqcha simon kanal hosil qiladi.