F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

1. Ochiq karrlar
– ushbu turkumdagi karrlar tarqalgan karstlanuvchi jinslar 
tuproq qoplami bilan mutloqo qoplanmagan, ya’ni to’la ochiq holda uchraydi. 
SHunday bo’lsada ushbu holatda ham karrlarning turli geomorfologik ko’rinishlar 
tarzida uchrashini kuzatamiz. Ular quyidagilardan iborat: 
1.a. Novsimon karrlar
– ko’rinishidan novga o’xshaydi. SHu boisdan 
novsimon karrlar deb ataladi. Ular uzunasiga bir necha metrlarni, chuqurligi va 
eniga ham bir necha o’n sm larni tashkil etgan holda uchraydi. Novsimon karrlar 
ba’zan bir necha kv.m maydonlarni egallab karrlangan dalalarni tashkil etadi.
1.b. Meandrasimon karrlar.
Daryolarning meandra solib oqishini eslatadi. 
Bu turkumdagi karrlar, karstlanuvchi yotqiziqlar birmuncha yotiq yuza tashkil 

---

34 
etgan hududlarda uchraydi. 
1.v. Vertikal karrlar.
Tik qoyalar bo’ylab rivojlanadi. Ularning 
shakllanishiga atmosfera yog’inlari qoyalar vertikal holatda bo’lganligi uchun juda 
kam ta’sir etadi. Shu boisdan kam holatda uchraydi va katta maydonlarni tashkil 
etmaydi. 
1.g. Yoriqli karrlar.
Kichik o’lchamdagi tektonik yoriqlarning karrlar tarzida 
rivojlanishi natijasida kengayib va chuqurlashib borishi tufayli yuzaga keladi. 
Ushbu turdagi karrlarning chuqurligi bi’zan bir necha metrlarni tashkil etgan holda, 
kengligi 0,5 – 0,7 m ga yetadi. Ushbu turdagi karrlarning xosil bo’lish jarayoni sof 
atmosfera yog’inlari ta’sirida shakllanadi. Ushbu turkumdagi karrlarning yuzaga 
kelishida erkin tarzdagi SO
2
uchramaydi. 
2. Yarim ochiq karrlar.
Bu turdagi karrlar ochilib qolgan karstlanuvchi 
tog’ jisnlarining ayrim joylarida orollar tarzidagi tuproq bilan qoplangan holda 
uchraydi. Tuproq qoplami ba’zan karr yo’lakchalarini berkitib turgan holda, 
karstlanuvchi jisnlarni faolroq erishiga imkoniyat yaratib beradi. Ushbu guruhga 
quyidagi ko’rinishdagi karrlar kiradi: