F. R. Q o d ir o V a, sh. K. T a s h p u L a t o V a

j o ‘shqinlik
tezkorlik
sab otlilik
barqarorlik
q a t’iyatlilik
bir s o ‘zda  tu rish lik
faollik
o ‘zini y o ‘qotm asIik
sovu qq onlik
o ‘ziga  talab ch an lik
Shaxsning sobitlik 
va  ehtiroslik 
xislatlari
k a m su q u m lik
o ‘zin i  idora  eta  bilishlik
k o ‘tarin k iiik
botirlik
dovyu rak lik
intizorlilik
jid d iy lik
nafsni  tiyish lik
oliyjan ob lik
kek saq lam aslik
tantan avorlik
ezgulik
kulib  turuvchan lik
kelajakka  ishonch
hazillik
38

---

vatanparvarlik
insonparvarlik
odamiylik
bolajonlik
xarom dan xazar qilish
iymonlilik
diyonatlilik
fidokorlik
xushmuomalalik
mehnatsevarlik
Ma’naviy-axloqiy
 
fazilatlar
boadablik
do‘stlik
g ‘amxo‘rlik
jonkuyarlik
samimiyl
m ehmondo‘stlik
halollik
to‘g‘rilik
kechirimlilik
iltifotlilik
ma’suliyatlilik
serh arakatl i 1 i к
tirishqoqlik
ishchanlik
uddaburonlik
saranjom -surishtalik
tadbirkorlik
insoflilik
halollik
m alakalilik
epchillik
tavakkalchilik
ta ’m asizlik
barkam ollik
aniqlik
tejam korlik
39

---

3.2.  USLUBCHiGA METOD1K IV1ASLAHATLAR
Bu  masalani  yoritishda  quyidagi  metodik  maslahatlarga  amal  qilish 
joizdir:
1.  Maktabgacha  ta’lim  muassasasi  ishini  demokratik  -   xalqparvarlik 
tamoyillari asosida  tashkil eting.
2. Jamoa  ishini tashkil etishda insonparvarlik g ‘oyalarini ustuvor tarzda 
o‘z  ishingizda qoMlang.
3.  0 ‘z  ish  faoliyatingizda  pedagogika  va  psixologiya  fani  yutuqlarini 
am aliyotgatadbiqetishyo‘llari,usullarini ishlabchiqingjam oagayetkazing.
4. Rahbarliksan’atiniyoshingizvatajribangizdanqat’iy nazarm untazam  
oiganing.  0 ‘z  ish  uslubingizni  muntazam  tarzda  takomillashtiring,  tahlil 
qiling  va  nuqsonlarini  yo‘qoting;  pedagoglar  jamoasiga  rahbarlikning 
yangi,  samaraliroq  shakl  va metodlarini  izlang.
5.  IJslubchining obro‘si eng,  avvalo, lining g ‘oyaviy-ma’naviy yetukligi, 
tadbirkorligi  va  ishbilarmonligi.  umumiy  madaniyati,  uning  yetakchilik  -  
liderlik jihatlarini  o‘z otrnida  qo‘llay  olish.
6.  Jamoa  ishining  hozirgi  kundagi  eng  faol  aniq  maqsad  va  vazifalari 
ifodalanadigan  qarorlarni  o'z  vaqtida  qabul  qilishni  o'rganing.  Bu 
qarorlarning  safarbar  etuvchi  kuchi  ularning  ta’lim-tarbiya  jarayonini 
takomillashtirishga  qay  darajada  yo'nalganligida,  tarbiyachilarning  fikr 
va  hissiyotlarini,  ularning  tajribalarini  qanchalik  aks  ettirishidadir.  Ishda 
yuzaki  natijalarga  erishishga  yoilangan  qarorlar  jam oaning  ko‘nglini 
sovutadi  va uni jipslashtirishga to‘sqinlik qiladi.
Qarorni  hech  qachon  hayajonlangan,  qizishgan  hollarda,  shoshma- 
shosharlikda  qabul  qilib  boMmaydi.  Bu  keyinchalik  tuzatish  qiyin  bolgan 
xatolarga olib  ke i. 
i  mum kin.
7.  Odamlarni  o^zingizga  jalb  qilish  mahoratini  rivojlantiring,  shakl- 
lantiring.  Odamlarni  bola  psixologiyasini  chuqur  nazariy  va  amaliy  bilish, 
odamlarga  xayrixoh,  hurmat  bilan,  bir  maromda  va  adolatli  munosabatda 
boiish.  ularga  ishlarida yordam  berish orqali jalb  qilish  mumkin.
Agarda  tarbiyachi  ayrim  masalada  ancha  ustunroq  bo‘lsa,  bundan 
cho‘chimang,  bunday  tayanchdan  xursand  bo‘ling  va  unga  ko‘maklashing. 
Tarbiyachilarning  yaxshi  obro‘-e’tibori  bu  rahbarga  maqtov  va  uning 
xizmati  deb tushuniladi.
Tarbiyachilarning tashabbuslari va  ishdagi yutuqlarini o‘z vaqtida  qayd 
etishni  unutmang,  ularga  yaxshi  ishlari  uchun  boshqa  xodimlar  borligida 
minnatdorchilik bildiring.  Harakatlarni  ijobiy  baholash kishini ruhlantiradi 
va yutuqlarini  sezmasalar, xafa boMadi.
40

---

8.  Topshiriq  va  vazifalarni  tarbiyachilar  o ita sid a   ularning  tajribasi, 
qobiliyatlarivaintilishlarigako‘rataqsim langPedagogriingim koniyatlaridan 
yuqoriligi  sezilib  turgan  topshiriqlarni  berib  boim aydi.  Topshiriq  yetarli 
darajada  qiyin,  ammo  bajara  oladigai  boiishi  kerak.  Topshiriqni  berishda 
tarbiyachi  ongli  harakat  qila  olishi  va  tashabbusni  namoyon  qilish  uchun 
uning maqsadi va  mazmunini tushuntiring.
9.  Uslubchining  me’yoridagi  talabchanligi  bu  MTM  butun  pedagoglar 
jam oasi  ishidagi  ongli  intizom,  aniq  tashkil  qilinganlik,  o‘zaro  uygiinlik 
zaminidir.  Vazifalarni  taqsim lashni,  buyruq  berish  va  nazorat  qilishni, 
rag‘batlantirish  va  jazolashni,  jam oaning  jamoatchilik  fikriga  tayanishini 
oiganing.
Talabchanlik  muntazam  boiishi  kerak.  /U   ishning  past  sifatiga 
m urosasizlikda,tirishqoqlikvaqat’iyatda namoyon boladi.Talabchanlikning 
davriyligi nizolarga  olib keladi  va kutilgan natijalarni  bermaydi.
10.  K oisatm alarni  tarbiyachilarga  o‘z  hukmingizni  ta’kidlamay 
topshiriq  va  iltimoslar  shaklida  bering.  Ular  o i a   aniq.  tushunarli  boiishi 
kerak.  Ishning  sifati,  uning  hajmi  va  bajarilishi  muddatiga  qo‘yiladigan 
talablarni  bayon  qiling.  Talablaringiz  jam oada  qoilab-quvvatlanishiga 
harakat  qiling.  Bu  tarbiyachilarda  o'zaro  talabchanlik  va  intizomni 
tarbiyalashning muhim  shartidir.
11.  Tarbiyachilar  ishlarining  sifatiga  ularning  imkoniyatlarini  hisobga 
olib  talablar  qo‘ying.  Qurbi  yetmaydigan  talablar  qarshilik  uyg‘otadi, 
kishilarning  kayfiyatini  buzadi.  Intizomiy  talablar  barchaga  barobar 
b olish i  kerak.  Buning  uchun  tarbiyachilarni,  ularning  kuchli  va  kuchsiz 
tomonlarini  yaxshi  bilish  kerak.  Eng  avvalo,  ularning  fazilatlariga 
tayaning.  Jamoatchilikf  topshiriqlari  jam oa  a’zolari  oi'tasida  bir  tekisda 
taqsimlanishini kuzating.
12.  Tarbiyachini  bilishning  asosiy  y o ii  uning  faoliyatini  kuzatish 
va  tahlil  qilishJh.  Odamlarni  faqat  ularning  ishlariga  koi'a  baholang. 
Tekshirilmagan  mish-mishlarga  ishonib,  kishi  haqida  mulohaza  yuritish 
m umkin  emas.
Har  bir,  hatto,  eng  bo‘sh  tarbiyachi  ishida  ijobiy  tomonlarni  ko‘rishga 
harakat  q  ling.  Ma’qullash,  iliq  so‘z  pedagoglarning  mehnat  intilishlarini 
safarbar  qiisa,  ularning  ijobiy  kayfiyatlarini  qoilab-quvvatlashning  eng 
amaliy  vositasidir.
Tarbiyachining  muvaffaqiyatlarini  hamkasblari  ishtirokida  qayd  eting, 
fikr-mulohazalarni,  odatda,  y o lg iz   qolganda  bildirgan  m a’qul.  Kam- 
chiliklarni-ommaviy tanqid qilish tarbiyachi maslahatlarga quloq solmagan 
va  o‘z xatolarini tan  olishni  istamagan  hollarda o‘rinlidir.

---

13.  Doimo  o‘zingizm  tutishga  harakat  qiling.  G^azab  ifodalari  tar- 
biyachiga  uning  faoliyatini  osoyishta,  xushmuomalalik  bilan  tahlil 
qilishdan  ko‘ra  kamroq  ta’sir  ko‘rsatadi.  Chidamsizlik,  baqiroqlik -  rahbar 
m adaniyatining  pastligidan  dalolat  beradi,  bu  uning  kuchliligi  emas,  balki 
zaifligining belgisidir.
14. MTMda tetik, xushchaqchaq m uhitningyaratilishi, eng avvalo, sizga, 
sizning  xatti-harakatingizga  bogMiq.  Tarbiyachining  kayfiyati  ishining 
muvaffaqiyatli  bo‘lishiga,  jamoadagi  iliq  muomala  va  o‘zaro  yordamga 
bog‘liq  bo‘ladi.  Jamoaning  barcha  a’zolari  bilan  bir  xilda  muomalada 
bo‘lish  uni  jipslashtirishning  muhim  shartlaridan  biridir.  “Erkatoylar”, 
imtiyozlilar  va  ta’qib  qilinuvchilarning  b o iish i  rahbarning  jam oani  o‘z 
ketidan  ergashtirishga qodir emasligining  belgisidir.
Optimist  bo‘ling  va  qiyin  vaziyatlarda  ruhingiz  tushmasin:  bu 
tarbiyachilarda  ishda  muvaffaqiyatga  erishish  ishonchini  uyg‘otadi.
15.  Tanqidga  to‘g‘ri  fikr  bildirishni  o‘rganing.  0 ‘zingiz  haqingizda 
nomaqbul  gaplarni  eshitsangiz,  ularni sabrli  bo‘lib  ish bilan,  faqat  ish  bilan 
inkor eting, ana shunda kishilar haqiqat qayerda, yolg‘on qayerdaligini o'zlari 
osonlikcha farqlab oladilar.  Tanqidiy fikrdagi  kashilarni obro'sizlantirishga 
intilish  muhitni  keskinlashtiradi  va  rahbarning jamoadagi  obro‘siga  putur 
yetkazadi,  xolos.
Tarbiyachining  mulohazalari  va  har  qanday  takliflarini,  hatto  muhim 
boim asada,  diqqat  hamda  xayrixohlik  bilan  tinglang.  Bo‘lmasa,  boshqa 
holatdajiddiy masala y uzasidan ham u hech narsa demaydi. Adolatli tanqidiy, 
mulohazalarni  mensimaydigan  rahbar  muqarrar  tarzda  o'zini  jamoaga 
qarshi  qo‘yadi 
vp
  *4 hoy at  oqibatda  samarali  boshqarish  imkoniyatidan 
mahrum  boMadi.
16. 
0
‘z  mehnatingizni  ratsional  tashkil  qiling,  ishni  rejalashtiring, 
olzingizni  va  o‘zgalarni  belgilangan  kun  tartibiga  rioya  qilishga  odat- 
lantiring. Majlislar o‘tkazish. har qanday «qog^zbozlikni», afsuski bu hozir 
ham  tarbiyachilar  ishida  uchrab turadi,  mumkin  qadar qisqartiring.
HechqachonvahechqayergakechikmangvabuniqoM ostingizdagilardan 
ham  talab qiling.
17.  Topshiriq,  vazifa,  qabul  qilingan  qarorlarning  bajarilishini  nazorat 
qiling: 
nazoratning  yo‘qligi 
tarbiyachilarda 
bajarilayotgan 
ishning 
keraksizligi  haqidagi  fikrni  keltirib  chiqarishi  mumkin;  shu  bilan  birga 
yo‘l-yo‘riq  ko‘rsataverishlardan  o‘zingizni  tiying.  Agarda  jam oangizda 
bitta boMsa-da noinsof xodim  bo‘lsa,  uni  ishlashga majbur qiladigan  barcha 
choralarni koi'ing, aks holda u butun jam oadagi  intizomni buzishi mumkin.
42

---