F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


Kasb  psixologiyasi  fani  uchun  psixologik fanlar metodlaridan


bet29/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

Kasb  psixologiyasi  fani  uchun  psixologik fanlar metodlaridan
 
foydalanish.  Kasb  psixologiyasida  kuzatish,  anketa,  test,
 
biografiya,  faoliyat mahsulotlarini tahlil  metodi.  Kontent analiz,
 
(hujjatlarin  tahlil qilish)  sotsiometriya  metodlari
Kasb  psixologiyasini  metodlarini  tushuntirishdan  a w a l  metod 
nima  va  undan  qanday  foydalaniladi  degan  savolga  javob  berib 
ko‘ramiz.  Metod  yunoncha so‘z b o iib , tekshirish,  izlanishning y o ii, 
usuli  kabi  m a’nolami  anglatadi.  Metod  -   bu  bilimga  erishish  usuli, 
olimning  m a’lum  tarzda  tartibga  solgan,  ongli  va  izchil  faoliyatidir. 
Har  bir  fan  o ‘z  predmetini  o ‘rganish  uchun  m a iu m   bir  usullardan 
foydalanadi.  Bu usullar o ‘ziga xos y o in i  tashkil  etadi.
Kasb  psixologiyasiga  xos  b o ig a n   o ‘rganish  bu  shaxs  va  kasb 
o ‘rtasidagi  munosabatlarda aks etib, uning  o ‘rganish  usullari  o ‘ziga 
xos  holda  boshqa  fanlardan  ajralib  turadi.  Kasb  psixologiyasi  bir
50


butun fan sifatida juda keng masalalami  qamrab oladi.  Bularga  yosh­
lami  kasb  tanlashlari,  ularni  mehnat  sharoitlariga  moslashishlari, 
kasbni  egallay  olishlari,  o ‘z  tanlagan  kasbini  ustasi  va  yuqori  dara- 
jadagi  mahoratni  ko‘rsata  olishlari  va  shu jumladan  kasb  egalarini 
shu kasbdan  ketishlari  kabi  ko‘plab masalalami  qamrab oladi.  Bu esa 
kasb  psixologiyasida  metodni  har  bir  ko‘rsatilgan  davrda  o ‘ziga  xos 
holda  tanlab  olishni  talab  qiladi.  Buni  tushunish  uchun  shuni  kobz 
oldimizga  keltirishimiz  kerakki,  kasb  tanlash  va  undan  o ‘z  hayoti 
davomida  foydalanish  insonni  butun  umrini  qamrab  oladi.  Insonni 
hayot  faoliyati  davomidagi  kasb  bilan  bog‘liq  jarayonlami  ko‘pgina 
olimlar o lrganib  har biri  o ‘ziga xos holda  ulami  tasniflashgan.
Kasbni  o ‘rgangan  ko‘pgina  psixologlar  ichida  Klimov  E.A.  in­
sonni  kasbiy  hayotini  o ‘ziga  xos  holda  aniqroq  shaklda  tushuntirib 
beradi  va m a’lum  bir fazalarga bo‘ladi.  Bular quyidagilar:
•  Optatsiya -  kasbiy -  o ‘quv  maskanlarida  kasb  tanlash  davri;
•  Adaptatsiya -  kasbga kirish  va  unga  moslashish;
•  Internal  fazasi  -  kasbiy  malakani  egallash  davri;
•  Ustalik -  mehnat faoliyatini  mahorat bilan bajarish;
•  O lrnak boMa olish  fazasi  -  kasb  egasini  yuksak  darajada  faoli­
yat ko‘rsata olishi;
•  Ustozlik -  kasb egasini  o ‘z malakalarini  boshqalarga bera olishi. 
[23,425.]
Bu  yuqorida  ko‘rsatilgan  fazalarning  o ‘zi  ham  kasb  psixologiya- 
sini  usullari  har bir davrda o ‘ziga xos holda  foydalanishni  talab qili- 
shini  ko‘rsatadi.  Deylik,  o ‘quv  kasbiy  maskanlarda  endigina  kasb 
tanlashga  shaylanayotgan  yoshlarni  kasbga  b o ‘lgan  munosabatlari 
o ‘ziga xos holda  aniqlanib olingan usullarda  kuzatiladi.
Kasb psixologiyasining metodlari asosan umumpsixologik metod- 
lardan  kelib  chiqadi.  Har  qanday  usul  o ‘rganilayotgan  predmetning 
spetsifikasini  aks  ettiradi.  Kasb  psixologiyasi  o ‘zi  o ‘rganayotgan
51


obyektni  o ‘rganish  uchun  umumiy,  yosh  davrlar,  pedagogik  psix- 
ologiya  va  shuningdek  mehnat  psixologiyasining  metodlaridan  foy- 
dalanadi.  Kasb  psixologiyasining  maxsus  izlanish  metodlari  b o iib  
kasbiy  psixobiografiyani  tuzish,  ziddiyatlami  o ‘rganish  metodi,  kas­
bga yo‘nalgan grofalogiya, kasbiy  mahoratni ekspert baholash meto­
di,  kasbiy  deformatsiyani  refleksiyasi  va  sh.k.  lami  tashkil  etadi  deb 
yozadi  Rossiyalik  psixolog  E.  F.  Zeer.  Bu  kabi  metodlar  kasb  psi- 
xologiya fanining maxsus  metodlari hisoblanib endigina fan hayotiga 
kirib kelayotgan metodlardir.
Umuman olganda  psixologiyani  izlanish metodlari -  bu faoliyatni 
o ‘zigaxos  ravishda tashkil etish natijasida psixikjarayonlam i  mexa- 
nizmlarini,  Qonunlarini  o ‘rganish  asosida  yangi  obyektiv  bilimlami 
olishga qaratilgan usullardir. Kasbiy  psixologiyaning  usullari asosan 
ikki  metodologik  tamoillarga  asoslanadi:
*subyektiv -  kasbni  egallashni o ‘zini anglashiga asosan olib bori­
shi;
*obyektiv -kasbni  egallashni  tashqi  belgilarini  o ‘rganish  asosida 
psixik hodisalami  bilish  maqsad qilinadi.
Izlanish usullarining  ikki  shakli  mavjuddir:
•  Longityud  yoki  uzoq  davom etadigan  izlanish;
•  K o‘ndalang kesim asosidagi  izlanish.
Longityud  izlanish shaxsni yoki  gumhni aynan bir xil parametrlar 
asosida  uzoq  va  har  doim  kuzatishga  asoslanadi.Longityud  kasbiy 
shakllanishni  individual  y o iin i  o ‘rganib,  undagi  o ‘ziga xos  alohida 
tomonlami, kasbiy biografiyaning o ‘ziga xos rivojlanish  tomonlarini, 
kasbiy  obro‘ga  ega  b o iis h   jarayonlarini  ochib  beradi.  Longityud 
usulida o ‘z - o ‘zini  kuzatish, psixobiografiya, panelli  izlanishlar  ish- 
latiladi.  Panel -  bu bitta  ijtimoiy  obyektni  m a iu m  vaqt  ichida qayta
-  qayta  o ‘rganish usuli hisoblanadi.
K o‘ndalang kesim  asosidagi izlanishga esa  har xil o ‘rganilayotgan 
gumhlami  taqqoslash  nazarda  tutiladi.  Bu  metod  asosida  o ‘rganila-
52


yotgan obyektni  ko‘proq  qismini  qamrab olish mumkin.  Ko‘ndalang 
kesim asosidagi  izlanishlarda  so‘rov usullari,  testlar,  eksperimentlar 
tadbiq  etiladi.
Rossiyalik  psixolog  E.  F.  Zeer  kasbiy  psixologiyaning  izlanish 
metodlari  sifatida beshta guruh usullarini  ko‘rsatadi.
Birinchi  -  shaxsni  kasbni  egallash  bilan  bo g iiq   psixologik  xususi­
yatlami  ta’riflab  berish.  Buning  uchun  longityud,  so‘rov  usullari  (an- 
keta,  intervyu),  psixo-biografiya  m a’qul  deb  hisoblanadi.  Zeer  E.  F. 
bulami 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish