F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


  Kasb  psixologiyasi  fanining  metodlari  va  asosiy


bet26/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

1.3.  Kasb  psixologiyasi  fanining  metodlari  va  asosiy
 
m uammolari
Kasb psixologiyasi faniga metodologik asos -  bu shaxsning kasbiy 
layoqat konsepsiyasi ekanligi. Kasb psixologiyasi uchun metodologik 
asos bu 0 ‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to ‘g ‘risidagi” va kadr­
lar tayyorlash milliy dasturi,  shuningdek  davlat hujjatlari.
Har  bir  fan  uchun  va  uning  izlanish  olib  borayotgan  o ‘rganish 
predmeti  uchun  yo‘nalish  bemvchi,  fanning  maqsadi  va  vazifalarni 
belgilab  olish  uchun  zam r bo ‘lgan  m a’lum  bir metodologiya mavjud 
bo‘ladi.  Metodologiya  so‘zi  yunoncha -   metodos  -  bilish  yoki  tad- 
qiqot y o ‘li, nazariya, ta ’limot va logos -  so‘z degan m a’noni bildiradi. 
[30,183.]Metodologiya -   tadqiqotchining  nazariy  va  amaliy  faoliya­
tini  tashkil  etish,tiklash  tamoyillari  va  usullari  tizimi  hamda  bunday
44


tizim  haqidagi  ta ’limot.  Metodologiya  metodlar  haqidagi  ta’limot 
yoki yalpi -  umumiy bilish metodi,  deb ham ta ’riflanadi.  .[30,183.]
Kasb  psixologiyasiga  metodologik  asos  bo‘lib  shaxsni  kasbni 
egallashi  bilan  bog‘liq  konsepsiya  yotadi.  Bu  konsepsiyaning  mohi­
yati  shundan  iboratki  y a’ni  kasb  tanlab,  kasbni  o ‘zlashtirib,  kasbiy 
mahoratga  ega  b o ‘lib  borayotgan  shaxs  bilimlarini  boyib  borishi, 
malakasi  va  bilimlari  shakllanib  borishi,  kasbga  xos  zaruriy  sifatlari 
rivojlanishi  nazarda tutiladi.
Kasbga  layoqatlikni  shaxsda  ikki  yo ‘nalish  bo‘yicha  muhokama 
qilish mumkin deb ko‘rsatadi K.M. Gurevich. Buning biri  kasbni mu- 
vaffaqiyatli egallay olish bilan, ikkinchisi  insonni  o ‘zini  mehnatidan 
qoniqishi  orqali.  Bu  ikki  tomon  ham  nisbiy  bo‘lib,  u  subyektivlikni 
ko‘rsatadi.  Shunga  qaramasdan  shu  ikkala  ko‘rsatilgan  yo‘nalish 
kasbiy  layoqatlilikni  psixologik  xarakteristikasini  beradi.
Kasbga  layoqatlilik  shaxsning  xususiyati  b o ‘lganligi  uchun 
shaxsning boshqa xususiyatlari  kabi  inson faoliyati  davomida, y a’ni 
o ‘qish va mehnat qilish davomida  shakllanadi. Ko‘proq hollarda kasb­
ga  layoqatlilik  mehnat jarayonida  shakllanadi.  Shu  bilan  birga  kasb­
ga  layoqatlilikni  jismoniy,  psixologik  va  ijtimoiy  yo‘nalishlardagi 
o ‘rganish va uni aniq  ko‘rinishlarda tahlil qilish  zarurdir.
Insonning  tabiiy  imkoniyatlari  va  xususiyatlari  juda  katta,  shu- 
ningdek  cheksiz  egiluvchanlik  imkoniyatlarini  beradi.  Inson  kasb­
ning juda  ko‘p  ko‘rinishlariga  moslashishi  mumkin  va  uni  subyekt 
sifatida  qoniqtirishi  ham  mumkin.  Inson  egallay  olmaydigan  kasb 
juda  kamdir.  Kasbga  tayyorgarlik  va  keyingi  faoliyat  har xil  tarzda 
kechishi  mumkin,  bular  undagi  xususiyatlardan  kelib  chiqib  davom 
etadi.  Eng  muhimi va zaruriy  tomoni bu kasbiy  yo‘nalganlik  bo‘lib, 
unda  ijobiy kasb  motivlari  muhim  hisoblanadi.
Kasbiy  shakllanish  ziddiyatlar,  qarama-qarshiliklar  va  destruktiv 
o ‘zgarishlar  bilan  bog‘liq  holda  sodir  b o iad i.  Bu  jarayonni  tezligi
45


va  maydoni  biologik  va  ijtimoiy  faktorlar  bilan  sababiy  b o g iiq , 
shaxsning  o ‘z  faolligi,  shuningdek  tasodifiy  sharoitlar,  hayotiy  aha- 
miyatga  ega  b o ig a n   hodisalar  va  kasbga  xos  kelishmovchiliklar 
sababli  b o ia d i.  Demak,  ko‘rinib  turibdiki,  shaxsni  kasbni  egallash 
bilan b o g iiq  fundamental bilimlar  uning uchun asos hisoblanar ekan. 
Shaxsning kasbni egallashga b o ig a n  layoqati haqidagi bu konsepsiya 
kasb  psixologiyasi  uchun  metodologiya  hisoblanadi.  Bu  konsepsiya 
bo‘yicha shaxs kasbni  egallashi davomida qanday jarayonlam i boshi- 
dan  kechirishi  va  uni  boshqarish  uchun  nima  ishlar qilish  kerakligini 
izlanuvchi bilib boradi.  Kasbga layoqatli b o iish  insonni psixologik va 
fiziologik  jihatdan imkoniyatlari borligini, mehnat qilishga imkoniyat­
lari  mavjudligini,  malaka  va  ko‘nikmalami  o ‘zlashtira  olishini,  tafak- 
kuri uni bilimlar asosida yanada rivojlantira olishini ko ‘rsatadi.
Kasb  psixologiyasi  uchun  yana  jamiyatning  oldidagi  maqsadlar 
bilan  b o g iiq   b o ig a n   davlat  hujjatlari  ham  metodologiya  o ‘mini 
bosadi.  Chunki  jam iyat  bu  fandan  o ‘z  maqsadlarini,ehtiyojlarini, 
manfaatlarini  qondirish  uchun  foydalanib  fanga  o ‘z  izlanishlarida 
qanday  masalalarni  hal  etib jamiyatga  o ‘z  ulushini  qo‘shib  borishini 
ko‘rsatib  ham  beradi.
0 ‘zbekiston  Respublikasidagi  oliy  ta iim   berishning  uzluksiz ja ­
rayonining  huquqiy  asoslari  -   bu  “T a iim   to ‘g ‘risidagi”  Qonunda 
o ‘z aksini topgan.  Bu 0 ‘zbekiston  Respublikasining  Birinchi  Prezi- 
denti  I.A.Karimov  tomonidan  1997-yil  29-avgustda  qabul  qilingan 
“T a iim   to ‘g ‘risidagi”  Qonun  hisoblanadi.  Bunda  o ‘sib  kelayotgan 
yosh  avlodga,  ta iim   va  tarbiya  sohasida  izlanayotgan  mamlakat 
aholisiga  yetkazib  beriladigan  ta iim ,  tarbiya,  kasb  -  hunar,  oliy 
ta iim   bilan  b o g iiq   barcha  huquq  va  talablar  o ‘z  aksini  topgan- 
dir.  “T a iim   to ‘g ‘risidagi”  Qonun  asosida  oliy  ta iim   pedagogika- 
siga  xos  b o ig a n   huquqiy jarayonlar,  ularga  amal  qilish  m e’yorlari, 
oliy  taiim n in g  mohiyati  va  mazmuni  o ‘z  aksini  topgan.  “T aiim
46


to ^ r is id a g i”  Qonun  o ‘zida  ta’lim  to‘g ‘risidagi  umumiy  qoidalami, 
ta ’lim  tizimi  va  turlarini,  ta ’lim  jarayoni  qatnashchilarini  ijtimoiy 
himoya qilishni, ta ’lim tizimini boshqarishni, yakunlovchi  qoidalami 
mujassamlashtirgandir.  Dcmak,  ko‘rinib  turibdiki,  dunyoga  kelgan 
yosh  avlodni  tugilganidan  to  umrining  oxirigacha  b o ig an   davrda 
ta ’lim  -  tarbiya  berishning  asosiy  Qonunlari,  huquqlari,  ahloqiy  va 
estetik tomonlari bu Qonunda qamrab olingan.  Bu  kelajak yosh avlod 
ichidan  uzuluksiz ta iim  va tarbiya berib borish orqali  oliy darajadagi 
mutaxassis va jamiyat uchun kerak b o iadigan kadrlami  tayyorlashga 
qaratilgan  oliy  ta iim  pedagogikasidir.
“Ta’lim  to lg ‘risidagi”  Qonunda  shunday  yoziladi:  “Ushbu  Qonun 
fuqarolarga ta iim , tarbiya berish, kasb - hunar o ‘rganishning huquqiy 
asoslarini  belgilaydi  hamda  har  kimning  bilim  olishidan  iborat  kon- 
stitutsiyaviy  huquqini  ta ’minlashga  qaratilgan”  .[9,34.]  Bu  “T aiim  
to ‘g ‘risidagi”  Qonunning  oliy  ta iim   haqidagi  14  -   moddasida  quy- 
idagi  huquqiy imkoniyatlar haqida fikr bildirilgan.
Oliy 
ta iim  
masalalarini 
o ‘zida 
qamrab 
olgan 
“T aiim  
to ‘g lrisidagi”  Qonunni  amalga  oshirish  kadrlar  tayyorlash  milliy 
dasturida  kengroq  ta ’riflab  berilgandir.  Bu  dasturda  qilinadigan 
ishlar va  ularning  kelajagi  dasturiy  lavhalarda  yoritib  berilgan.
Kadrlar tayyorlash  milliy dasturining 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish