|
1.
Texnik - texnologik.
Sexlami proektlashtirish, yangi
texnologik jarayonlam i ishlab chiqarish; ishchi qurollam i kons-
truktivlashtirish va sh.k.
318
2. Iqtisodiy.
Insonni ishlab chiqarish vositalari va bir - birlari
bilan b o‘ladigan o ‘zaro munosabatlarini yangi k o ‘rinishlarini ish
lab chiqish, y a ’ni ishlab chiqarishni maksimal holda tashkil etish,
mahsulotlarni tannarxini kamaytirish, ishlab chiqarish rentabel-
ligini yuksak darajaga ko ‘tarish.
3. Psixofiziologik.
Ishchi o ‘rinlarda qulay sharoitlami yara-
tish, u uzoq vaqt shu ishlayotgan joyida yuqori unumdorlik sha-
roitida ishlay olishi va o ‘z sog‘lig‘ini saqlay olishi bilan bog‘liq.
4. Ijtimoiy.
Mehnatni
mazmunligini va jozibadorligini
ko ‘tarish. Mehnat qilayotganlarni aqliy va jism oniy mosligini
optim allashtirishga intilish. Bu vazifalar mehnatni ilmiy tashkil
qilishning muhim vazifalari qatoriga kiradi. Bular esa o ‘z navba-
tida olib boriladigan ishlarda yanada mukammallashib boradi.
Inson mehnatini tashkil etish, uni qilayotgan mehnatini unumli
qilish, insondagi ruhiy jarayonlarda mehnatni yaxshi tashkil etish
ko'proq inson manfaatlarini o ‘ylash bu aynan mehnatni ilmiy
tashkil etish jarayonlari bilan bog‘liqdir.
319
27-chizma
Mehnatni ilmiy tashkil (MIT) qilish - bu shunday tashkil qi-
lishki, qo ‘yilgan vazifalam i bajarish davomida ilmiy tahlil va
bajarish sharoitlarini am aliyotda sinash, amaliyotga tadbiq qilib
natijalarini k o‘rish hisoblanadi. Bunda uning asosi b o iib fan va
am aliyot yotadi. M ehnatga ilmiy yondoshish - bu mehnat unum-
dorligini k o ‘tarishga qaratilgan doimiy intilish, yangi ratsional
mehnat vositalarini tadbiq qilgan holda ishlab chiqarishda ish-
chilar uchun qulayliklarni yaratish bilan bog iiq dir. Bu jarayon-
larni tashkil etish va yaratuvchanlik faoliyatini amalga oshirish
psixologiyaga asoslanishi zarur.
320
28-chizma
Yangilikni izlash, bu ishdagi foydali to m o n - y a ’ni o ‘quv va ish
lab chiqarishda bu yangilikni qo‘llay olish, yanada yangi tomonla-
rini kashf qilishdir. Shuningdek, fan yutuqlaridan foydalangan holda
o'quv jarayonida yoki ishlab chiqarishda mavjud bo‘lmagan yan-
giliklarni tadbiq etishdir. Buning uchun o ‘quvchilarda, bo‘lg‘usi
malakali ishchilarda texnik ijodkorlikka qobiliyatni, o ‘qituvchi va
ustalarda - pedagogik ijodkorlikni shakllantirish zarurdir.
Birgalikda faoliyat ko‘rsatayotgan mutaxassisslarda va ular
ning mehnat faoliyatlarini unumdorligi quyidagi omillarga bog‘liq
boMadi:
•
Ishlab chiqarishdagi psixologik iqlim, holatdan y a’ni
o ‘zaro munosabat, kelishib ishlash, o ‘zaro yordam va umumiy
kayfiyatdan;
•
Ishlab chiqishdagi tashqi muhit, moddiy ta’minlanganlik
darajasi, ishdagi sharoit;
•
Mehnat rejimi, y a’ni davomiyligi, intensivligi, ritmikligi,
mehnat va dam olishni to‘g lri tashkillashtirish.
321
Mehnatni ilmiy tashkil etish bu keng tushuncha b o iib bir to-
mondan inson mehnat qilayotgan obyektni o ‘zgartirib borib, ik-
kinchi tomondan bu obyektlami insonning psixologiyasiga mos
tushushini ta ’minlab insonni mehnat qilishi va o ‘z imkoniyatlarini
ko‘rsatish uchun sharoitlar yaratib berish bilan b o g iiq hisoblanadi.
Mehnatni ilmiy tashkil etish bo‘yicha ko‘plab tajribalar olib
borgan pribaltikalik psixolog V.G.Loos o ‘z tajribalarida inson va
ishlab chiqarish o ‘rtasidagi munosabatlami o ‘rgangan edi. Insonni
ish faoliyatidagi yaratilgan sharoitlar uni mehnat faoliyatiga, mehnat
jarayonidagi yaratuvchanligiga, o ‘zaro munosabatdagi psixologik
iqlimga,individual psixologik holatlariga, mehnat unumdorligini oshib
borishiga ta’sirini o ‘rganib borgan. V.G.Loos shaxsni har tomonlama
o ‘rganishga intilib uni ilmiy asosda mehnat sharoitida, mehnat qilishga
yaratilgan imkoniyatlarda, shaxsga ta’sir etuvchi ijtimoiy psixologik
sharoitlarda, kollektiv asosidagi sharoitlarda, korxona va uning sha-
roitlarini shaxs psixologiyasiga ta’sirida, mehnat bilan b o g iiq vaqt
sharoitlarida, charchashga olib keluvchi sharoitlarda, mehnat xavfsiz
ligini yaratish sharoitlarida, dam olish va unga berilgan vaqt, sharoit
larda, estetik did bilan yaratilgan sharoitlarda, ishchini kiyinishi va uni
faoliyatga ta’siri kabi ko‘plab jarayonlami o‘rganib bordi.
Mehnatni ilmiy tashkil etish insonga mehnat qilishi davomida qan-
day omillar ta’sir etib uni faoliyatini unumdor qilishi va inson mehnati
davomida o ‘z ijodiy imkoniyatlaridan qanchalik to‘g ‘ri foydalana
olishi kabi tomonlami o ‘rganib boradi.
Insondagi mavjud b o ig an tomonlardan biri bu inson har doim
ijodga intilishi hisoblanadi. Inson o‘zi mehnat qilayotgan joyda iloji
boricha o‘z mehnatini yengillashtirishga, yangi qirralami topishga
intilib boradi. Bunda mehnatni tashkil qilish muhim omillardan hi
soblanadi. Shuning uchun bu yerda rahbar psixologiyasi, rahbaming
tashkilotchilik tomonlari muhim hisoblanadi.
322
Shuni ham esdan chiqarmaslik kerakki jamiyatga, korxonaga
kerak bo‘lgan kadmi, mutaxassisni tayyorlash, uni o ‘qishi, mehnat
staji, malakasi, bilimi asosida sodir boMadi. Bu aytilgan omillar bir-
daniga egallanmaydi. Tarixda ham bu sohada ko‘plab misollar mav-
juddir. Yangi bitirib kelgan kadrga biror jiddiy masalani hal qili-
shida o ‘ylanib topshiriladi. Uni m as’uliyati, ishni kelajagini ko‘ra
olishi, odamlar bilan chiqisha olishi, to ‘g ‘riligi, haqiqatga asoslanishi
va shu kabi ko‘plab xususiyatlariga qaraladi.
Jamiyat o ‘ziga kerak boMgan kadrlami qadrlashi, bilimidan, mala-
kasidan, orttirib borgan tajribalaridan foydalanib, yangi kadrlar bilan
jamiyatni ta’minlashga intilishi zamr. Yaxshi kadmi ishdan bo‘shatib,
yangisini olish bu ish unumini pasayishiga, kollektivdagi munosabat-
larga ziyon yetkazib qo‘ymaslikni hisobga olish kerakligini ko‘rsatadi.
Kadrlami mehnatga tayyorlashda mehnatni ilmiy tashkil etish
muhim jarayon hisoblanadi. Kadrlar o ‘n yillar davomida tayyor-
lanadi. Ulami ehtiyotlash, jam iyat manfaatlariga xizmat qilishini
ta ’minlash eng muhim omillardan hisoblanadi.
Download Do'stlaringiz bilan baham: | 
