F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


  K asbga  y o ‘naltirishda  ta ’lim  m uhiti va  uning  psixologik


bet73/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

2.4.  K asbga  y o ‘naltirishda  ta ’lim  m uhiti va  uning  psixologik
 
xavfsizligi
 
Kasbga  y o knaltirishda  ta ’lim  m uhiti  va  shaxs  im koniyatlari
Insonni kasbga yoknaltirish, uni hunarli b o iib  o bz rizqini o ‘zi topib 
hayot  kechirishi  bu jam iyat  uchun  eng  zarur  b o ig an   jarayon  hisob­
lanadi.  Jamiyat  o ‘z  fuqarolarini  o ‘zi  uchun  kerak  b o ig a n   kasblarga 
o ‘rgatishga  har doim  intilib  kelgan.  Buni  biz insoniyat tarixidan juda 
yaxshi  bilamiz.  Jamiyatning  rivojlanishi, taraqqiy topib  mustahkam- 
lanishi  ko‘p  jihatidan  insonga,  uning  egallagan  kasbiga  bogiiqdir. 
Jamiyat  insonlarni  ishlab  chiqarishi,  yangi  va  yangi  bilimlarga  su- 
yangan  holda  ishlab  chiqarish  bilan  b o g iiq   malakalarni  o ‘zlashtirib 
borishiga  suyanadi.  Jamiyatning o'zi  ham o ‘zi uchun  kerakli  b o ig an  
kadrlami  yaratishga,  ulami  tarbiyalashga  va  ta iim   berib,  o ‘rgatib 
jamiyatga  kerakli  kadr  qilib  yetishtirishga  intiladi.  Demak, jamiyat 
ham yangi  kadrlami  yaratishga ehtiyoj  sezib  boradi.
137


Jamiyat  ta’lim  berishda,  ya’ni  kadrlami  tarbiyalashda  o ‘zining  ri- 
vojlanganlik  darajasida  sharoitlar yaratib  beradi.  Bu  esa  jamiyatning 
oldida  turgan  manfaatlar,  ehtiyojlar  va  qiziqishlardan  kelib  chiqadi. 
Ta’lim jarayonidagi  muhitni  biz  ikki  tomonlama  tushunishimiz  zamr. 
Bu  birinchidan jamiyat tomonidan yaratilayotgan sharoitlar b o lsa,  ik- 
kinchidan  ta’lim  olayotgan  shaxsni  ham  subyektiv  dunyoqarashlariga 
bog‘liq  boTadi.  Insonda  m a’lum  bir  darajada  o ‘zini  anglash, jamiyat- 
dagi  egallashi  kerak  b o ig an   o ‘mini  bilib  borishi,  o ‘zidagi  maqsad va 
manfaatlarni  jamiyat  manfaatlari  va  maqsadlari  bilan  b o g lay   olishi, 
o ‘zi va jamiyat uchun  foydali  ishlami  qilishga b o ig an   munosabatidan 
kelib chiqqan holda shaxs o ‘ziga  ta’lim olish uchun sharoitlar yaratadi. 
Har  qanday  qiyinchiliklarga  chidam  va  matonat  bilan,  iroda  kuchini 
sarf qilib  borib  maqsadi  y o lid a  kurashib  boradi.  Bu  kabi  ko‘plab  to- 
monlar  insonning  subyektiv  tomonini  tashkil  qilib,  asosan  undagi  psi­
xologik jarayonlarga b o g iiq  boiadi.  Inson o ‘zida  o ‘zi yoqtirgan kasb­
ni  egallashga  kuch  topa  olsagina  o ‘z  orzulariga  va  niyatlariga  etadi. 
Bu  yerda  insonni  psixik jarayonlarining  kurashi  ketadi,  ya’ni  yaxshi 
yo‘nalish  olish  yoki  yomon  y o lg a   kirib  ketish.  Yengil  hayot uni jazo- 
laydi.  Mehnatga  asoslangan  kasbni  egallash  esa  uni  rag‘batlantiradi. 
K o‘rinib  turibdiki,  insonni  o ‘zida  ikki  tomonni  kurashi  har  doim  yuz 
berib turadi.  Inson o ‘zini yaxshi tomonlari bilan, irodasi va chidami  bi­
lan yaxshi kasblami egallab boradi va jamiyatda o ‘z hurmatiga  sazovor 
boiadi.  Bulaming asosida  insonni o ‘z - o ‘zini anglash jarayoni yotadi.
Jamiyat  ta’lim berishda o ‘z kadrlarini yaxshi  mutaxassis bolishini 
istagan  holda  ta’lim  uchun  sharoitlar  yaratib  beradi.  Ta’lim  muhiti 
juda ko‘p omillarga b o g iiq  b o lib   uni  shakllantirish va y o lg a  qo‘yish 
ko‘pgina mehnatni talab qiladi.
Hozirda  shaxsga  kasb  tanlash uchun va shu kasbga o ‘qish  uchun 
hamma  sharoilar mavjuddir.  Jamiyatimiz  ta ’lim  tizim ida  olib  bo- 
rayotgan  barcha  ishlar,  islohotlar  faqat  bir narsaga  qaratilgan,  bu
138


ham  b o is a   jam iyatga  kerak  b o ig a n   bilimli  kadrlami  tarbiyalash 
va  ulardan  jam iyatga  kerakli  b o ig a n   manfaatlami  olish.  Albatta 
inson  eng  avvalo  o ‘z  manfaatlariga  o ‘z  e ’tiborini  qaratadi.  Bu  in­
sonni o ‘zi yoqtirgan kasbni egallashi, undan o ‘zi uchun foyda olishi, 
bu kasbda  k areraqila  olishga  intilishi, o ‘z ishiga  ijodiy yondoshib 
undan  zavqlanishi  kabi  m anfaatlami  ko‘zlaydi.  Inson  qachon  o ‘zi 
tanlagan  kasbdan  foyda  oladi?  Bu  avvalam  bor  o ‘z  manfaatlarini 
jam iyat,  davlat  manfaatlari  bilan  uyg‘unlashtirgan  holda  yuz  be­
radi.  Bu  m anfaatlar  insonda  m a’lum  bir qiziqishlam i,  motivlarni 
shakllanishiga olib keladi. Albatta  bundan  tashqari  ko ‘plab  ta ’lim 
muhitiga  ta ’sir  etuvchi  omillami  sanab  o ‘tish  mumkin.  Bularda 
quyidagilam i  namuna  sifatida k o ‘rsatish  mumkin:
Davlatimizni olib borayotgan  islohotlari  asosan  ta ’lim  muhitini 
yaxshilashga  va yaxshi  kadrlar tayyorlashga  qaratilgandir.
Ta’lim  tizimini  shakllantirish  va  ta iim g a   kerak  b o ia d ig an  
asosni  yaratish,  yangi  zamonaviy  darsliklar  yaratish,  o lqitishning 
zam onaviy  ko ‘rinishlarini  shakllantirish  va  shu  kabilar.
0 ‘quvchi  -   talabalami  psixologik  xususiyatlaridan  foydalangan 
holda ularda  yangi pedagogik asosdagi bilimlar  tizimini shakllantirish.
Xar bir o ‘quv  maskanini  zamonaviy  talablar asosida  ta ’minlash.
0 ‘quvchilar uchun  zam r b o ig a n   o ‘quv  darsliklarini,  o ‘quv  q o i-  
lanmalami  yaratish va ularda zamonaviy  ta iim   tizimini  aks ettirish.
0 ‘quvchilarga  qulayliklar  yaratib  bera oladigan  kutubxonalami 
shakllantirish.
Darslar davomida  o ‘quvchilarni  mustaqil  fikrlay  olishiga  zam r 
b o ig a n   uslublardan  foydalanish  va  shu  kabilar.
Albatta  bunday  qulayliklardan  foydalanayotgan  yoshlami  bi­
lim  olishlarida  o ‘zlarining  subyektiv  imkoniyatlarini  ko‘rsata  olish. 
0 ‘zini  anglagan  holda  ichki  imkoniyatlarini ishga  solish, javobgar- 
likni  his  etish,  shaxs  sifatida  shakllanishlariga  zamr  b o ig an   ichki
139


rezervlardan keng foydalana olish. О ‘sib kelayotgan  yosh  avlod yarat- 
ib  berilayotgan  imkoniyatlami his  etgan holda  o ‘z - o ‘zini tarbiyalab 
borib,  shaxs  sifatida  bu  imkoniyatlami  kengaytirishi  zamr.  Shaxs  si­
fatida  yoshlarda juda ko‘plab  imkoniyatlar  mavjud.  Bular  1)  Shaxsni 
ichki  rezervlari,  subyektiv  imkoniyatlari  hisoblanadi.2) Unga  yaratil­
gan  tashqi  imkoniyatlardan unumli  foydalangan holda o ‘z bilimlarini, 
malakalarini  shakllantirib borish.3)  Shaxsdagi  imkoniyatlardan  yana 
muhim  tomoni  bu  milliy  qadriyatlarga  asoslangan  holda  ahloqiy, 
estetik,  ijtimoiy,  iqtisodiy  bilimlami  o ‘zlashtirib  borib  o ‘zidagi  im­
koniyatlami  yanada kengaytirish  hisoblanadi.  4)  Shaxs  kasb  egallashi 
uchun  zamr b o ig an   malakalar  bu  oilada,  atrofdagi  yaqinlar orasida 
shakllanadi, ularning  ta’siri shaxsdagi imkoniyatlami yana bir qirrasini 
tashkil  etadi.  5)  Shaxsni  o ‘zligini  anglashi,  tanlagan  kasbiga  intilib 
borishi,  buning  uchun  o ‘zidagi  psixologik  xususiyatlami  shakllanti- 
rishi  ham  uning  imkoniyatlarini  ko‘rsatadi.  6)  0 ‘quv  maskanlarida 
o ‘qituvchi  va  o ‘quvchi  o ‘rtasidagi  o ‘zaro  faoliyat  ham  o ‘quvchining 
imkoniyatlarini  shakllanishiga olib keladi.
Albatta  o ‘quvchilarni  ta ’lim  olishlariga  yaratilayotgan  muhit 
juda  zarurdir.  Yaratilayotgan  sharoit  o ‘quvchilar  orasidan  aqlli, 
bilag‘on,  malakali  insonlami  yetishtirib  chiqadi.  Shu  bilan  birga 
shaxsning ham  o ‘z  imkoniyatlarini  shu  maqsadga  qaratilishi  kadr­
lami  sifatini  yaxshilashga  olib  keladi.  Shaxsning  o ‘z  im koni­
yatlarini  ko‘rsata  olishi  bu  psixologik jarayonlar  va  psixologik 
xususiyatlar bilan  uzviy  b o gliqd ir.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish