F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

Mehnatni ilmiy tashkil etish  masalalari  va
 
kadrlarni mehnatga  tayyorlash
Mehnatni  ilmiy  tashkil  qilish  amerikalik  injener  ratsionalizator 
F.Teylor  (1856-  1915)  nomi bilan  bogiiq.U ning bu  tizimi  judakat- 
ta,  tasavvur qilib  boim aydigan  daromad  keltirdi.  Ishlab  chiqarishni 
aniq  tashkil  qilish,  uni  boshqarishni  aniq  tashkillashtirish  ishchilar
317

---

jam oasini  birligini,  yaxshi  ishlashini  ta ’minlaydi.  M ehnatni  ilmiy 
tashkil  qilish  bu  bir  butun  jarayon  b o ‘lib,  k o ‘pgina  fanlar  va 
y o ‘nalishlam i  mehnat  jam oalarini  kam  moddiy  vositalam i  va 
inson  energiyasini  sarf  qilgan holda  k o ‘proq  natija  olishga  qara­
tilgan  jarayon  hisoblanadi.
Mehnatni  tashkil  qilish -   bu  tadbirlar  tizimi  b o ‘lib,  u  ishchi 
kuchidan  ratsional  (aqlan)  foydalanishni  ta ’minlab  berib,  odam- 
lami  ishlab  chiqarish  jarayonida  maqsadga  muvofiq  joylashti- 
rishni, mehnatni  taqsimlash  va  tashkil  etishni, usul va  metodlam i, 
mehnatni m e’yorlashtirish  va rag‘batlantirish, ishchi  joylarini tash­
kil  qilish,  ularga  ko‘rsatiladigan  xizmatni  y o ‘lga  qo ‘yish,  mehnat 
qilish uchun  sharoitlar yaratish  hisoblanadi.
Mehnatni tashkil  qilish  amaliy  b o ‘lishi  mumkin,  u  m a’lum  bir 
metodlarga  asoslanib,  m ehnat  tajribasiga, aqliy (ilmiy) umumlash- 
malarga  suyangan  holda  ilmiy  bilish  talablaridan  kelib  chiqadi.
Mehnatni  ilmiy  tashkil  qilish -  bu  fanga  va  ilg‘or  tajribalarga 
asoslangan,  uning  yutuqlarini  ishlab  chiqarishga  doimiy  tadbiq 
qilib, texnika  va  insonni bir  butun holda,  inson  sog‘ligini  saqlash- 
ga  qaratilgan  jarayondir.  Mehnatni  ilmiy  tashkil  qilishning asosiy 
maqsadi -  bu jonli  mehnatni  doimiy yaxshilab  borish,  uning  shakl 
va  usullarini  mavjud  b o ‘lgan  texnikaga  mos  b o‘lishini  va  kor- 
xonadagi  texnologiya  talablariga  mos  tushushini  ta ’minlash  hi­
soblanadi.
Mehnatni  ilmiy  tashkil  qilishning elementlari -  bu  mehnatning 
metod  va  usullari,  mehnatni  m e’yorlashtirish,  uni  tashkil  etish 
shakllari,  kollektivdagi  ijtimoiy -  psixologik  holat va  sh.  k.
Mehnatni  ilmiy  tashkil  qilish  quyidagi  vazifalam i  amalga 
oshirishi  kerak: