|
Havotiy m asalalam i hal etayotganda o kz kasbi va
uning kerakligi darajasini bilib borish va qiziqish
0 ‘quvchi o ‘z hayotini qurish haqida biz yuqorida ko‘rsatgani-
mizdek o ‘zini “Men”ligini anglab borish davomida bilib boradi. 0 ‘z
- o ‘zini anglash o ‘quvchini yoshini va olayotgan bilimlarini oshib
borishi tufayli amalga oshadi. 0 ‘quvchi atrofdagilar bilan muloqotda
299
bo‘lar ekan insonni kelajakdagi o ‘zgarishlarini ham ko‘rib boradi.
0
‘zi uchun kerakli bo‘lgan qarorlar qabul qilib o ‘zini kelajagi uchun
kerak b o ig a n kasbni tanlashi zaruriy holatligini ko ‘radi.
0
‘quvchi o ‘z hayotini qurish kerakligini va bu hayotni ta ’minlash
uchun u o ‘ziga yoqqan kasbni tanlashi zarurligini, bu kasb esa uni
keyingi hayotini qurishining asosi ekanligini anglab boradi. Bunda
o ‘quvchi o ‘zidan katta b o ‘lgan insonlami hayot kechirish tarzi
bilan tanishib boradi, ulam ing oilalari borligini, bu oilani boqish
uchun ular qandaydir faoliyatlar bilan band b o ‘lishini, bu faoli
yat esa ular o ‘zlari uchun aniqlab olgan kasblardan kelib chiqishini
tushunadi. Bu jarayonlam i kuzatib borayotgan bolalar kelajakda
ular ham shunday tarzda hayot kechirishlarini va shunday hayotga
tayyorgarlik k o ‘rishlarini anglab boradilar.
0
‘z hayotini kelajagini
anglagan farzandlar o ‘zlarini mehnatlari jam iyat uchun, o ‘zlari uc
hun zarurligini va kelajakdagi hayotlarini qurishda albatta biror
kasbni egasi b o ‘lishlariga qiziqadilar.
Inson o ‘z hayoti davomida qandaydir jarayonlarga qiziqadi.
Bu qiziqish bolalarda yoshligidanoq k o ‘zga tashlanadi. Deylik ay-
rim bolalar har xil hasharotlam i o ‘ynaydilar. Ular q o ‘n g‘izlami
oyog‘ini uzib olib, ulam i ichini yorib k o ‘radilar. Ularga sen nima
uchun shunday qilding deb savol berilsa, javob shunday b o ‘ladi:
- “bu q o ‘n g ‘izlami nima harakatga solayapti. Ularni ichida nima
bor?” kabi savollar beradilar. Bu savollam i o ‘zi bolalarni yoshligi
danoq
atrofdagi voqealarga qiziqishini k o ‘rsatadi. Bolalardagi
qiziqish nima u?, nega shunday?, uni kim harakatlantiryapti? Kabi
k o ‘plab savollarni o ‘rganishga qaratiladi. Chunki boladagi qiziqish
shu qadar kuchli b o ‘ladiki, u qo ‘ygan savollarga javob topishga jon
jahdi bilan harakat qiladi.
0
‘smir yoshida esa endi uning aqli ko ‘plab savollarga javob bera
oladi. Rivojlanish ayniqsa ruhiy rivojlanish o ‘smirda yanada k o ‘plab
300
savollarni tug‘diradi. Maktabdagi olingan bilimlar, atrofdagi kishi-
lami kuzatish, ota - onalarining o ‘zaro munosabati va bolalari bilan
b o ‘ladigan muloqoti farzandlarga k o ‘pgina hayotiy bilimlami bera
oladi. Endi ular bu bilimlarni sinab ko‘rishga ham intiladilar. Le-
kin atrofdagi ruxsat berilgan va man qilingan chegara oldida ular
har doim o ‘ylashda boMadilar. Bu jarayonlar ularda o ‘ziga yarasha
psixologik holatlam i va jarayonlarni rivojlanishiga olib keladi.
0
‘quvchilami o ‘z hayotiy masalalami hal qilishda eng birinchi
m asalabu ulami o ‘zlariga yoqqan kasbni tanlash hisoblanadi. Kasb
tanlovchilar o ‘zlari tanlagan kasbni kerakligini bilishlari uchun uni
yaxshi bilishlari zarur. Bu kasb ulami nimasi bilan qiziqtirishi kerak
b o ‘ladi.
0
‘zi tanlagan kasbni kerakligini kasb tanlovchi anglab oli-
shi uchun quyidagilam i hisobga olish kerak b o‘ladi:
1) Bu o ‘quvchining kasbga b o ig a n qiziqishi va intilishi;
2) Kasbni kerakligi darajasi- bu bozor munosabatlari bilan
ham b o g ‘liq. Buning uchun jam iyatga , o ‘zi yashayotgan xududga
qanday kasblar zarurligi haqida m a’lumotlarga ega bo ‘lishning
zarurligi;
3)Kasbni kerakligi darajasi kasb tanlovchining sog‘lig‘i, psixo
logik holatlari va shu kabilar bilan bog‘liqligi;
4)Kasbni kerakligi darajasi kasb tanlovchining bu kasbni yax
shi bilishi va qadrlay olishi bilan bog‘liq.
Kasbni kerakligi darajasi - bu yuksak iqtisodiy ko‘rsatkichlar
bilan bog‘liq boklib, unga kasbni daromadligi, har doim kerakligi,
yuqori darajadagi malakani zarurligi, m a’lumoti, imtiyozliligi,
odamlarni nazorat qilishi, resurslari, shuningdek subyektiv tomon-
lari, y a ’ni hurmatini qilish, ishonch, o ‘z imkoniyatlarini k o ‘rsata
olish kabilar bilan bog‘liq boMadi. Shundan kelib chiqqan holda
kasbni keraklik darajasi quyidagi tom onlar bilan bo g‘liqligi ham
k o ‘zga tashlanadi:
301
Iqtisodiy tomonlari:
• M utaxassisga beriladigan haqi.
• Karera qilishga imkoniyatini borligi.
• M ehnat bozorida har doim kerakligi.
Ijtimoiy - psixologik :
• Ishga qiziqishi;
• Vazifani bajarishni murakkabligi;
• Ijodiy yondoshishning ulushi;
•
0
‘z imkoniyatlarini k o ‘rsata olish.
Kasbni kerakligi darajasiga ta ’sir etuvchi omillarga quyidagilar
kiradi:
l.O iladagi kattalam ing ta ’siri
2
.
0
‘rtoqlarining kasb tanlashdagi pozitsiyasi
3. M aktab pedagog va o ‘qituvchilarining pozitsiyasi
4
.Shaxsning kasb rejalari
5. Qobiliyatlari
6
. Ijtimoiy darajasi
7 M a’lumotlarga egaligi
8
.Layoqatliligi.
Kasb tanlovchining muhim masalalaridan biri bu kasb tanlash
b o is a uning kerakliligi darajasi inson uchun muhim manfaat-
lardan biri hisoblanadi. Chunki inson o ‘zi tanlagan kasbi unga va
atrofidagilarga o ‘z ta ’sirini o ‘tkazishi aniqdir. U tanlagan kasb
o ‘zining hurmat talabligi, odam lam i e ’tiboridaligi bilan kasb tan-
lovchini o ‘z ehtiyojlarini qondirganligini k o ‘rsatadi. Insonni tanla
gan kasbi o ‘zi uchun va atrofdagilari uchun qiziqarli b o iis h i unda
kasbga nisbatan qoniqish hissini keltirib chiqaradi.
302
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
