|
Takrorlash uchun savollar
1 . 0 ‘quvchilami tarbiyalab borish, bilim berish va ongli kasb tan-
lashga tayyorlash.
287
2.
Ongli munosabat va kasb tanlash masalalari. Ongli harakat bu
psixik jarayonlar bilan uzviy munosabatlardir.
3,Ong va psixik jarayonlar.
4.
Inson ongi va uning manfaat va ehtiyojlari. Inson ongi va kasb
tanlashda uning о ‘mi.
5.Ongli ravishda kasb tanlash bu inson kelajagi.
4.3. Kasbga yo‘naltirish va unga xos masalalar tahlili
Kasbga yo‘naltirish va uning oldida turgan masalalar
Hozirgi davr o ‘zining yangi tomonlari bilan o ‘tgan davrlardan
ajralib turadi. Hozirda 0 ‘zbekiston o ‘zining mustaqil qadamini
tashlab, o ‘zi uchun yangi bir kadrlam i tayyorlab bermoqda. Bu
kadrlar esa o ‘sib kelayotgan yosh avlod bilan, ulami kasb tanlash-
lari bilan k o ‘zga tashlanadi. Yoshlar jam iyatim izdagi yaratilgan
imkoniyatlardan keng foydalangan holda o ‘zlariga kasblar tanlab
bormoqdalar. Bunda jam iyatim iz tomonidan yoshlarni tarbiyalash
va ta ’lim berish bilan bog‘liq b o ig a n amaliy va nazariy ishlar ha-
yotga tatbiq qilinib borilmoqda. Bu “ta ’lim to ‘g ‘risidagi” Qonun va
kadrlar tayyorlashning milliy dasturlari bilan birga amalga oshira-
layotgan ishlarda k o ‘zga tashlanadi.
Yoshlarni kasbga
y o ‘naltirish
masalasi hozirda o ‘ziga xos
b o ig a n talablar bilan uzviy b o g iiq d ir. Eng avvalo jam iyatim iz
dagi yoshlar tarbiyasi bilan b o g iiq b o ig a n masalalardan kelib
chiqadi. Bular jam iyatni yoshlarga qaratilgan siyosatida, yoshlarni
ta ’lim olish bilan b o g iiq b o ig a n “ta ’lim to ‘g ‘risidagi ” Qonunda
va kadrlar tayyorlashning milliy dasturi bilan b o g iiq hujjatlarda,
davlat tomonidan olib borilayotgan amaliy ishlarda, shuningdek
yoshlarning ham hayotiy faoliyatlarida ko ‘zga tashlanadi. K o‘rinib
288
turibdiki, yoshlarni kasbga y o ‘naltirish eng avvalo jam iyat va unda
yaratilgan sharoitlar bilan bog‘liq b o ‘ladi. Shundan kelib chiqqan
holda kasbga y o ‘naltirishning obyektiv omillari shakllanadi.
Kasbga yo knaltirish va uning oldida turgan ko ‘plab masalalami
o krganish orqali shuni ko ‘rish mumkinki, bu masalalami obyek
tiv va subyektiv masalalar asosida o ‘rganish mumkin b o ‘ladi.
Obyektiv masalalar bu kasbga y o ‘naltirishga bog‘liq b o ‘lmagan
jam iyatdagi omillar hisoblansa, subyektiv masalalar bu yoshlam -
ing o ‘ziga bog‘liq b o ‘lgan m asalalr hisoblanadi. Shulardan kelib
chiqqan holda kasbga y o ‘naltirishga ta ’sir etuvchi omillami k o ‘rib
chiqishga va ulam i tahlil qilishga intilamiz.
Kasbga y o ‘naltirish bu yoshlarni layoqati b o ‘lgan va o ‘zlari
qiziqqan kasblariga ega b o ‘lishlariga yordam beruvchi soha si-
fatida juda zarur bo ‘lgan y o ‘nalish hisoblanadi. Zamonaviy kasb
y o ‘nalishi b ilan b o g ‘liq b o ‘lgan m asalalarhozirgi vaq td ag ik o ‘pgina
omillar bilan bog‘liqdir. Ayniqsa jam iyatim izni bozor munosabat-
lariga o4ishi bu sohada k o ‘plab izlanishlar olib borishni talab qiladi.
Yoshlarni hozirda kim b o iish ig a intilishi ulami bu savolni ja-
voblari bilan bog‘liq b o ‘libgina qolmay, balki ularda layoqatlilik,
qobiliyat, ijodiy yondoshish va shu kabilam i ham talab qiladi. 0 ‘sib
borayotgan talablar esa yoshlarni kasbga y o ‘nalishlarini yanada
jiddiy o ‘ylashlariga olib keladi. Ijtimoiy muammo b o‘lgan kasbga
y o ‘naltirish bu eng avvalo obyektiv qarama - qarshiliklardan, shu-
ningdek bir xil b o im ag an subyektiv o ‘ziga xos tomonlarni yengib
o ‘tishi zam r b o ia d i. Ya’ni o ‘zini o ‘rniga asosan kasbga y o ‘naltirish
tizimi yoshlarni o ‘z hayot y o ‘llarini topa olishlari, kasbga adap-
tatsiya qilishlarini ta ’minlash bilan birga mehnat resurslari b o ‘lgan
ulami ham jam iyatda bir xil taqsimlashi zam r b o ‘ladi.
Kasbga yo‘naltirish vazifasidan kelib chiqib shuni k o ‘rsatish
mumkinki, bu y o‘nalish davlat tashkilotlari b o ‘lgan, maktab, oila,
289
kasbiy - texnik, o ‘rta maxsus, oliy ta ’lim va boshqa ijtimoiy ins-
titutlam i, uning bajarishi kerak b o ig a n uzluksiz va zamonaviy
ilmiy asosdagi tashkiliy ishlarida, kasbga y o ‘naltirish, maktab
o ‘qituvchisiga kasbiy xarakteristika berish, ularni ijtimoiy - iqti-
sodiy prognozlarga asoslangan holda koordinatsiya qilish zarur
b o ‘ladi.
Kasbga y o ‘naltirish yana shunisi bilan ahamiyatliki, u har tarafla-
ma garmonik rivojlanib borayotgan insonni tarbiyalashda uning
muhim qismini tashkil etadi, y a ’ni ahloqiy, mehnat, aqliy, siyosiy,
estetik va jism oniy rivojlanib borayotgan shaxs sifatida, o ‘quv - tar-
biya jarayonining muhim b o ‘lagi hisoblanadi shunday qilib aytish
mumkinki, kasbga y o ‘naltirish bu har bir insonni rivojlanishida,
shuningdek jam iyatni bir butun holda vazifasini o4ashda muhim
bir jarayoni hisoblanadi. Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, kasbga
y o cnaltirish hammaga tushunarli b o ‘lib - bu maktab o ‘quvchilarini
kasbga y o ‘naltirish, kasb tanlashlari bilan bog‘liq hodisadir.
Kasbga yo‘naltirish - bu yoshlam i o ‘zlari tanlagan va kasblarini
aniqlab olish jarayoni b o ‘lib, bunda shaxsning layoqatlari qiziqish-
lari, qobiliyatlari va jam iyatning kadrlar b o ‘lgan ehtiyojdan kelib
chiqqan maqsadli faoliyatlari hisoblanadi.
Ishning asosiy vazifasi;
1. Kasbga y o ‘naltirish nazariyasini o ‘rganish, bunga kasbga
y o ‘naltirishning obyektlari va prinsiplari ham kiradi
2. Kasbga y o ‘naltirish ishlarida foydalaniladigan metodologi-
yani o ‘rganish
3. Kasbga y o ‘naltirish ishini rejalashtirish usullarini ko‘rib
chiqish va o ‘quvchilarni kasbiy tarbiyalashga yordamlashish.
4. Yoshlami ijtimoiy - kasbi adaptatsiyasi bilan bog‘liq faoli-
yatni baholash.
Kasbga yo‘naltirishni amalga oshirishda o ‘quvchilaming xohishi,
290
ulami sog‘ligi, shaxsga xos individual - psixologik xususiyat-
larni hisobga olish zarur b o ia d i. Kasb tanlashning muhim tomon-
laridan biri bu kasb tanlash uchun erkin sharoit yaratishdir.
Kasb tanlashning muhimroq b o ig a n muammolari:
• Har xil kasbga va mutaxassislikka jam iyatni b o ig a n mu-
nosabatlari;
• Kasbni
0
‘zlashtirishga imkon beruvchi, insonga xos b o ‘lgan
xususiyatlarga talablar va kasb nuqtayi nazaridan q o ‘yiladigan
xususiyatlar;
• Yoshlardan mehnat faoliyatida talab qilinadigan kasbga
xos b o ‘lgan sog‘liq - salomatlik va uni baholash;
Bundan tashqari mehnat qilish sharoiti bilan bog‘liq b o‘lgan
mediko - fiziologik
masalalar ham muhim hisoblanadi. Kasbiy
maslahat va kasbiy y o ‘nalishlam i mediko - fiziologik y o ‘nalishi
b o ‘lgan gigiyenasiga quyidagilar kiradi:
*ommaviy kasb b o ‘lgan mutaxassislarda hozirgi mehnat qilish
sharoitiga baho;
*Ishlayotganlam ing organizimiga q o‘yiladigan talablar ( sani-
tarik xarakteristika,professiogram ma).
*kasbga yo ‘naltirishda kasblami guruhlash tomonlari.
*kasbni egallashdagi
asos b o ‘lgan xizmat qiluvchi
psixo-
fiziologik vazifalar va sifatlarni tadbiq qilish qonuniyatlari.
*kasbiy maslahat va kasbiy y o ‘nalishdagi vrachlik masla-
hatlarida sog‘lig‘i yaxshi bo‘lmagan va m e’yorlardan cheklangan
bolalarga maslahatlar berish.
*o‘smirlarni kasbiy shakllanishiga faol ta ’sir etuvchi imkoni-
yatlarni asoslab berish.
291
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
