|
Kasb psixologiyasining obyekti - bu shaxs va kasb o‘rtasidagi
o‘zaro ta’sir, bu ta’sirning natijalarini o‘rganish hisoblanadi.
Inson o ‘z hayoti davomida kasb tanlar ekan, bu ikki jarayon o ‘rtasida
o ‘zaro ta’sir sodir bo‘ladi. Bu o ‘zaro ta’sirdan insonda qoniqish yoki
20
qoniqmaslik jarayoni paydo boiadi. Qoniqish insonni o ‘z hayotini
yaxshi qurishiga, undan o ‘ziga xos foyda ko‘rishga olib keladi. Qo
niqmaslik esa insonni o ‘z kasbini o ‘zgartirishga va tanlagan kasbidan
qoniqmaslikka olib keladi.
Kasb psixologiyasining obyekti b o iib shaxs va kasb o ‘rtasidagi
o ‘zaro munosabat hisoblanadi. Kasb psixologiyasi shaxsni kasb egal
lab borishini o ‘rganadi. Kasb psixologiyasini o ‘rganishning marka-
zida shaxsni kasbiy rivojlanib borishi va kasbni tanlab olishi yotadi.
Bu yerda shaxs kasbiy shakllanishning subyekti sifatida qaraladi.
Kasbni o ‘rganish davomida mutaxassisni kasbiy xulqiga va har xil
ijtimoiy madaniyat va ijtimoiy iqtisodiy sharoidlardagi xatti - harakati-
ga e ’tibor beriladi. Kasbni egallashdagi individual xususiyatlarga va
shaxsni tizimiga uning ta’siri ham o ‘rganiladi. Asosiy diqqat shaxsning
bilimlariga asoslangan kasb yutuqlariga, motivatsion va psixologik
omillariga qaratiladi. Inson va uning kasbi, kasbiy roli va kasbning du-
nyo tizimidagi munosabati kabilar tahlil qilinadi.
Kasb psixologiyasi hozirgi zamon kishisi uchun kasbiy faoliyat
ning ahamiyatini, insonni kasb egasi b o iib borishdagi individual qir
ralarini, bolalik davridagi kasbga b o ig a n munosabatlami o ‘sib bor
ishini, kasbiy qadriyat va mehnat motivlarini, kasbiy mehnatdan qo-
niqishini, shuningdek kasbni inson biografiyasiga ta ’sirini o ‘rganadi.
Kasb psixologiyasining obyekti b o ig a n shaxs va kasb o ‘rtasidagi
o ‘zaro munosabat shaxsga xos b o ig a n psixologik xususiyatlar va
individual - psixologik jarayonlarga va kasbga xos b o ig a n xu
susiyatlarga ham b o g iiq b o ia d i. Shuni aytish joizki, kasbga xos
b o ig a n psixologik va kasbni o ‘ziga xos tomonlari ham mavjuddir.
Deylik, tikuvchilik kasbi va uning o ‘ziga xos b o ig a n xususiyatlari,
psixologik tomonlari mavjud. Bu kasb egasi m ateriallam i yaxshi
bilishi, uni sifati va tikilish usullari, estetik va dizayn bilan b o g iiq
nozik tom onlarini har doim sezib turadi. Demak, tikuvchining psi-
21
xologik xususiyati bu uning nozik ta ’bligi, odam lam ing ruhiyati bi
lan bog‘liq didini yaxshi sezgan holda ishini bajarishi kerakligini
ko ‘rsatadi. Tikuvchi insonni g o ‘zal kiyimlar bilan bezatishga in-
tiladi. Bu materialni tayyorlab beruvchi boshqa kasb egalari ham
o ‘zlariga xos b o ig a n psixologik xususiyatlarga ega b oladilar. A l
batta, ko ‘rinib turibdiki, shaxs va kasb o brtasidagi m e’yoriy m u
nosabat amalga oshirilayotgan ishlami sifatini tashkil etadi. Kasb
psixologiyasini psixologiya fanining mustaqil yo‘nalish ekanligini
ko ‘rsatish uchun mehnat psixologiyasini, injenerlik psixologiyasini,
pedagogik va yosh davrlar psixologiyasini predmeti va obyektini
farqini ko‘ramiz. Bunda kasb psixologiyasini boshqa psixologik
fanlar bilan uzviy b o g iiq lig i va ulami o ‘rganish predmetlari kasb
psixologiyasi uchun ahamiyatli ekanligi k o ‘zga tashlanadi.
Kasb psixologiyasi bu fanlar predmeti va o ‘rganish obyektini farq-
lanishi bilan birga ulam i olib borayotgan tadqiqotlari yutuqlariga
ham suyanadi. Kasb psixologiyasining predmetini o ‘rganish orqali
insonlami kasb tanlashga y o‘naltiriladi. Kasb psixologiyasi injener
lik psixologiyasi, m ehnat psixologiyasi, yosh davrlar psixologiyasi
bilan uzviy b o g iiq b o iib , ularning yutuqlaridan foydalangan holda
yoshlarni kasbga y o ‘naltirishda muhim rol o ‘ynaydi.
Kasb psixologiyasining o ‘rganish predmeti shaxsga xos b o ig a n
psixologik xususiyatlardan kelib chiqib kasbga insonni qiziqishini,
bu kasbni egallash balan b o g iiq b o ig a n ehtiyojlar va manfaatlar-
ni, maqsad va intilishlarini o ‘rganadi. Har bir inson o ‘ziga yarasha
individual ekanligini undagi psixologik xususiyatlar o ‘ziga xos ja
rayon ekanligini o ‘rganib boradi. Deylik ayrim yoshlar kasbni tez
o ‘rgansa ayrimlari unchalik diqqat qilmaganligi, e ’tiborsizligi tu-
fayli kasbni o ‘rgana olmasligini k o ‘rish mumkin. Jadval: [18, 17. ]
22
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
