Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

чи кичик тизим билан бошқарувчи кичик тизимнинг 
муносабати — ходимлар ўртасидаги муносабатдир.
Иш ўринларида бош қариш нииг бошқача тури 
амалга оширилади - меҳнат воситалари, яъни нарса- 
лар (автомобиль, дастгоҳ, қурилма, мослама ва қока- 
зо) бошқарилади. Ҳозирги ишлаб чиқаришда меҳнат- 
нинг асосий воситаси машинадир. «Инсон-машина» 
тизимида инсон бошқариш субъекта сифатида, ма­
шина ёки автомобиль — унинг объекта сифатида май- 
донга чиқади. Бунда инсон машинанинг иши тўғри- 
сида бевосита ёки асбоблар ёрдамида ахборот олади, 
ечим қабул қилади, уни амалга оширади ва ҳоказо.
Шундай қилиб, инсон билан техника ҳамжиҳат 
ҳаракат қиладиган ишлаб чиқариш бўлаги — иш ўрни- 
дир, ҳайдовчилар учун — иш минтақасидир. Бошқа 
барЧа ишлаб чиқариш бўлаклари (бригада, қисмлар, 
цехлар, корхоналар) — ўзаро боғланган иш ўрин 
(минтақа)ларнинг каттароқ ёки кичикроқ йиғинди- 
сидир. Бинобарин, ўз иш ўрин (минтақа)ларида меҳ- 
нат воситаларини бошқариб турувчи ходимларнинг 
ҳаракатларини мослаштириб туриш талаб этилади. 
Бошқаришнинг бу вазифасини бошқарув аппарати- 
ни ташкил этувчи алоҳида ходимлар гуруҳи амалга 
оширади.
Демак, ишлаб чиқариш бошқаришнинг икки ту- 
рини: нарсаларни (меҳнат воситаларини) бошқариш- 
ни ва ходимларни бошқаришни назарда тутади. Би­
рок, меҳнат воситаларини бошқариш моддий неъмат-
128
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лар ҳосил қилиш ва хизмат кўрсатиш мақсадида хо- 
димларнинг меҳнат предметларига бевосита таъсир 
этиш жараёнидир, яъни ишлаб чиқаришнинг ўзидир. 
У бошқарилувчи кичик тизимдир. Шунинг учун бош- 
қарувчи кичик тизим сифатидаги ишлаб чиқаришни 
бошқаришга фақат ходимларни бошқаришга тааллуқ- 
ли қилиш керак.
Моддий неъматлар ҳосил қилиш ва хизмат кўрса- 
тиш учун меҳнат воситаларига бевосита таъсир этув­
чи ходимлар икки турда: бошқарувчи кичик тизимда 
(ходимларни бошқаришда) бошқариш объектлари 
сифатида ва бошқарилувчи кичик тизимда (меҳнат 
воситаларини бошқаришда) бошқариш субъектлари 
сифатида майдонга чиқадилар.
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, ишлаб чиқариш-