Ҳар бир келтирилган умумий вазифалар корхона-
ни бошқариш бўйича маълум ишларнинг кўриниши-
дир. Бу эса, бошқаришда
меҳнатни тақсимлаш жара-
ёнидаги нисбатан мустақил участка ишидир ва у
объектив тавсифга эга (8-чизма).
Бош қариш да меҳнатни тақсимлаш, бош қариш
ишларини ихтисослаштириш ва ҳар хилини комби
нация қилиш — бу доимий жараёнлардир.
Ташкилот ёки корхонани
бошқариш ҳажми ва му-
раккаблигига қараб қуйидаги олти босқичга ажрати-
лади:
8-чизма. Бош қаришда меҳнатни тақсимлаш : таш килотнинг вер
тикал ва горизонтал ўсиши
— бошқариш ҳажми
катта эмас, бошқариш ҳара-
катининг мураккаблиги баланд эмас,
ишлаб чиқариш
(хизмат кўрсатиш)
вазифасини бажараётган ходим
(бригадир, оилавий корхона бошлиғи) бошқаради;
— бошқариш ишларининг ҳажми ишлаб чиқариш
вазифасидан озод этилган махсус ходим (участка бош-
лиғи, уста, кичик корхона раҳбари) ажратишни та-
қазо этади;
— бошқариш бўйича ишлар ҳажми шу даражада
ортиб кетадики, унда
махсус ходимлар фаолиятини
87
www.ziyouz.com kutubxonasi
ўзар о м у в о ф и қ л а ш т и р и ш (к о о р д и н а ц и я л а ш )
зарурияти пайдо бўлади ва оқибатда чизиқли иерар
хия (усталар гуруҳлари устидан цех бошлиғи) пайдо
бўлади;
— бошқариш ишларининг ҳажми ва мураккабли-
гининг ўсиб бориши бошқариш ходимларининг маъ
лум вазифани бажаришга ихтисослашишини талаб
қилади, бош қариш да мутахассислар: режачилар,
ҳисобчилар, назоратчилар пайдо бўла
бошлайди;
— махсус ишлар билан шуғулланувчи, умумий ва-
зифалар ва ходимлар сони бўйича ишлар ҳажми ор-
тади ва улар кучини ўзаро мувофиқлаштириш талаб
қилинади. Мутахассислар учун бошлиққа эҳтиёж пай
до бўла бошлайди (бош бухгалтер, менежер);
— бошқариш фаолиятининг ривожланиши умумий
раҳбар остида функционал (вазифавий) бирлашиш
ва чизиқли иерархияга олиб келади. Раҳбарлик ихти-
сослашган фаолият кўринишига айланади (корхона
директори).
Ушбу босқичлар бир вақтда пайдо бўлиб,
маълум
ташкилий ифоданинг ҳар хил вазифалар ва бўлин-
малар тузилмаси кўринишида бўлади.
7.1.2. Маъмурий бошқариш вазифалари
Француз олими ва амалиётчиси А. Файоль томо
нидан ажратиб кўрсатилган маъмурий вазифалар
ғояси корхонани бошқариш бўйича меҳнат фаолия
тининг бир кўринишидир. Корхонани умумий бош-
қаришда маъмурий бошқаришнинг аҳамияти қуйи-
дагилардан келиб чиққан: кўра билиш, ташкил эта
билиш, раҳбарлик қила билиш, мувофиқлаштира
билиш, назорат қила билиш. Ушбу рўйхат қуйидаги
мантиқий занжирча кўринишида (2-жадвал).
2-жадвал. Маъмурий
вазиф аларнинг таркиби
М ақсадларни аниқлаш
— корхонанинг келажакдаги
ҳолатини аниқлаш
Стратегияни иш лаб чиқиш
— мақсадларга эриш иш усул-
ларини аниқлаш
И ш ларни режалаш тириш
— муайян ижрочиларга вази-
ф аларни аниқлаш
88
www.ziyouz.com kutubxonasi
Иш ларни лойиҳалаш тириш
Иш га асослаш
Иш ларни мувофиқлаш
И ш ларн и ҳисобга
олиш ва
баҳолаш
И ш ларни назорат қилиш
Тескари алоқа
— иж рочиларнинг ишчи ва-
зиф аларини аниқлаш
— иш чига м ақсадли таъсир
ўтказиш
— иж рочи лар кучини мос-
лаш тириш
— н а т и ж а л а р н и ўл ч аш ва
уларни таэушл қилиш
— н ат и ж ал а р н и м ақсад лар
билан таққослаш
— м ақсадларга ўзгартишлар
киритиш
7.1.3. Бошқариш вазифаларини таҳлил қилиш
Do'stlaringiz bilan baham: