F I z I k a o’quv qo’llanma


   Kvant mexanikasida garmonik ossilyator



Download 10,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet242/303
Sana06.08.2021
Hajmi10,16 Mb.
#140212
1   ...   238   239   240   241   242   243   244   245   ...   303
Bog'liq
FIZIKA (Oquv qollanma)

 26.10   Kvant mexanikasida garmonik ossilyator 

X  o’qi  bo’ylab  kvazielastik  F  =  -  kx  kuch  ta’sirida  harakatlanuvchi  m 

massali  zarra  garmonik  ossilyator  deb 

ataladi. 

Klassik 

fizikada 

bunday 

ossilyator  

                     

m

k

0

 



chastota 

bilan 


tebranib, 

uning 


amplitudasi  A  va  energiyasi  (W A

2



ning 

qiymatlari  0  dan 

  gacha 

intervalda  bo’lishi  mumkin.  Klassik 

nazariyaga  asosan,  amplitudasi  A  bo’lgan  ossilyatorning  –A    x    A  intervaldagi 

koordinatalarga  ega  bo’lish  ehtimolligi 

kl

  26.12-rasmda  parabolasimon  chiziq 



bilan  tasvirlangan. 

Bu  grafikdan  ko’rinishicha,  x  ning  qiymati  A  ga  yaqinlashganda 

kl

  ning 


qiymati  nihoyatda ortib ketadi. 

 

Endi  garmonik  ossilyatorning  tebranishini  kvant  mexanikasida  ko’rib 



chiqaylik.  Bu masala  uchun Shredinger  tenglamasi   

0

2



h

n

n

W

, (n = 0, 1, 2, …)    (26.27) 

 ifoda  bilan  aniqlanuvchi  energiyalardagina 

yechmga  ega  bo’lishini  ko’rsatish  mumkin. 

Demak,  garmonik  ossilyatorning  energiyasi 

kvantlangan  bo’lib,  uing  qiymatlari  kvant 

son  n  bilan  aniqlanadi.  26.13-rasmda 

ossilyator  ega  bo’lishi  mumkin  bo’lgan 

diskret energetik  sathlar tasvirlangan. 

Nazariy  mulohazalarning  ko’rsatishicha,  elektr  ossilyator  (ya’ni  dipol) 

elektromagnit  maydon  bilan  ta’sirlashganda  qo’shni  energetik  sathlarga  o’tadi: 

agar  fotonni  yutsa,  yuqori  sathga,  agar  foton  chiqarsa,  quyi  sathga  o’tadi.  Bu 

12. 6-rasm 

26.13-rasm

 

26.12-rasm



 


 

404 


protsesslarda  foton  chastotasi  ossilyatorning  xususiy  chastotasi 

0

  ga,  energiyasi 



esa  ossilyatorning  qo’shni  energetik  sathlarning  ayirmasiga,  ya’ni  h

0

  ga  teng 



bo’ladi.  Garmonik  ossilyatorning  minimal  energiyasi  noldan  farqli  bo’lib,  uning 

qiymati  ½  h

0

  ga  teng.  Garmonik  ossilyatorni,  hatto,  absolyut  nolgacha 



sovitilganda  ham  undan  bu  energiyani  olib  bo’lmaydi.  Minimal  energiyaga  ega 

bo’lgan ossilyator tebranadi, lekin  nurlanish  chiqara olmaydi. 

 

26.12-rasmda  sinusoidasimon  chiziq  bilan  tasvirlangan  grafik,  kvant 



nazariyaga  asosan,  koordinatasi  x  bo’lgan nuqtada zarraning bo’lish ehtimolligi 

kv

 



ni  ifodalaydi.  Bu  grafikni  tuzish  uchun  Shredinger  tenglamasining  n=1  uchun 

yechmini,  ya’ni  to‘lqin  funksiyani  topib,  sung  x  ning  turli  qiymatlari  uchun 

2

 

aniqlangan.  Mazkur  grafikdan  ko’rinib  turibdiki,  klassik  nuqtai  nazardan  ruxsat 



etilgan  soha  (ya’ni  x  ning  qiymatlari  –  A  dan  +A  gacha  bo’lgan  soha  nazarda 

tutilyapdi)  dan  tashqari  nuqtalarda  ham  zarraning  bo’lish  ehtimolligi  noldan  farqli. 

Buning  sababi zarraning  to‘lqin xususiyatga  egaligidir. 

 


Download 10,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   238   239   240   241   242   243   244   245   ...   303




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish