|
3.1. Kommunal gigiyenada qo‘llaniladigan tekshirish usullari
Kommunal gigiyena fanida, ilmiy izlanishlar va sanitariya ama-
liyotida quyidagi usullardan foydalaniladi.
1. Aholi yashash sharoitlarini sanitariya tekshiruvidan o‘tkazish va
olingan natijalarni statistik qayta ishlab chiqish.
2. Gigiyenik tekshiruvlarni asbob-uskunalar yordamida o‘tkazish,
ya’ni harorat, namlik, havo bosimi va harakat tezligi, issiqlik,
ultrabinafsha va infraqizil nurlarning jadalligini, yoritilganlik, shovqin
intensivligi va boshqa fizik, kimyoviy ko‘rsatkichlarni o‘lchash.
3. Gigiyenik tekshiruvlarni maxsus laboratoriya sharoitida yoki
ularning yordamida o‘tkazish. Bularga ichimlik suvini, chiqindi suvlarni,
yopiq xonalar havosini, atmosfera, tuproq va tashqi muhitning boshqa
omillarining fizik-kimyoviy, biologik, bakteriologik, gelmintologik,
toksikologik va radiologik usullar bilan tekshiruvlar kiradi.
4. Tashqi muhit omillarining inson organizmiga ta’sirini fiziologik
usullar yordamida aniqlash.
5. Laboratoriya sharoitlarida tajriba o‘tkazish usullari (kameralarda,
maxsus tajribaviy asbob-uskunalarda).
6. Aholi yashash joylarining sanitariya sharoitlariga bog‘liq statistik
sinov usullari bilan aniqlash.
7. Tashqi muhit ta’sirini aniqlash uchun aholining turli guruhlarini
ommaviy ko‘rikdan o‘tkazish usullari.
Kommunal gigiyena fanining asosiy maqsad va vazifalari - uning
alohida bo‘lgan 6 ta bo‘limida berilgan.
1. Suv va xo‘jalik-ichimlik suv ta’minoti gigiyenasi. Mazkur bo‘-
limda ichimlik suvining sifatiga qo‘yiladigan gigiyenik talablar, suv ta’-
minoti manbalari, ichimlik suvining sifatini yaxshilashning asosiy va
maxsus usullari, suv ta’minoti atrofida sanitar himoya mintaqasini tash-
killashtirishning gigiyenik asoslari, xo‘jalik ichimlik suv ta’minoti
inshootlarining loyihlarini sanitar ekspertizadan o‘tkazish, tozalash
qurilmalarini joylashtirish va ishlatish, aholini sifatli ichimlik suvi bilan
ta’minlovchi tarmoqlariga qo‘yiladigan gigiyenik talablar o‘rganiladi.
2. Suv obyektlarini sanitariya muhofazalash gigiyenasi. Ushbu bo‘-
limda suv havzalari suvlarining sifati masalalari, ularni xo‘jalik-ichimlik
suvi manbasi sifatida ishlatish mumkinligi, xo‘jalik sanoat chiqindilarini
tozalash usullari, kanalizatsiya inshootlari va uning sanitar-
epidemiologik ahamiyati, suv havzalari suvida kimyoviy moddalarni
117
gigiyenik reglamentlash hamda suv havzalari suvining sifatini turg‘un
saqlash maqsadida chiqindi-oqova suvlarini tushirilishiga qo‘yiladigan
gigiyenik talablar o‘rganiladi.
3. Tuproq va aholi turar joylarini sanitariya himoyasi va sanitar to-
zalash gigiyenasi. Bu bo‘limda tuproqni kimyoviy va biologik moddalar
bilan ifloslanish shart-sharoitlari o‘rganiladi. Ifloslantiruvchi manbalar-
ning tuproq orqali yer osti suvlariga, atmosfera havosiga, o‘simliklarga
o‘tib inson salomatligiga va turmush sharoitiga ta’sir ko‘rsatishi o‘r-
ganiladi. Bo‘limda yana aholi yashash joylarida hosil bo‘ladigan qattiq
chiqindi turlari, ularni zararsizlantirish usullari, tuproqning tozalik
darajalari, tuproqda me’yorlashtirish prinsiplari, suyuq chiqindilarni
sanitar tozalashga qo‘yiladigan gigiyenik talablar ham o‘rganiladi.
4. Atmosfera havosini sanitar muhofazalash gigiyenasi. Bu bo‘lim-
da atmosfera havosini ifloslanishining qanday darajasi aholi salomat-
ligiga zararsiz ekanligi, aholi turmushining sanitariya-maishiy sharoit-
larini buzmaydigan holati, aholi turar joylari havosi tarkibida iflos-
lantiruvchi moddalarning gigiyenik me’yoridan oshib ketish darajasini
vujudga kelishini oldini olish maqsadida atmosfera havosini iflos-
lantiruvchi manbalarni joylashtirishga va ishlatilishiga qo‘yiladigan
gigiyenik talablar, atmosfera havosini sanitar muhofazalashga qaratilgan
profilaktik chora-tadbirlar, atmosfera havosining tozalik darajasini
nazorat qilish usullari, atmosfera havosini ifloslantiruvchi moddalarni
gigiyenik me’yorlashtirish o‘rganiladi.
5. Turar joy, umumjamoa, madaniy-maishiy va davolash profilakti-
ka muassasalari, sport va sog‘lomlashtirish muassasalari gigiyenasi.
Bunda turar joy binolari ichki omillarining inson uchun optimal darajasi
(havo harakati, nisbiy namlik, havo harorati, xonaning radiatsion rejimi),
davolash profilaktik muassasalarini loyihalashtirish, obodonlashtirish va
jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar, madaniy-maishiy muassasalarni
(hammom, kirxona, sartaroshxona, kinoteatr, teatr, sirk va boshqalar)
loyihalashtirish, obodonlashtirish va jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar,
sport inshoaolarini (suzish havzalari, sport komplekslari va zallari)
loyihalashtirish, obodonlashtirish va jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar
qaraladi.
6. Aholi turar joylarini loyihalashtirish (rejalashtirish, joylashtirish)
gigiyenasi bu bo‘limda aholi turar joylarini rejalashtirishda tabiiy-iqlim
sharoitlarining ahamiyati va ularni rejalashtirishda hisobga olish, aholi
turar joylarida funksional mintaqalar, aholi turar joylari hududlarida
118
seliteb mintaqani rejalashtirish va qurilishga qo‘yiladigan gigiyenik
talablar, aholi turar joylaridagi fizik omillar (tebranish, shovqin, elektro-
magnit maydoni va b.), qishloq aholisi turar joylarini rejalashtirishning
o‘ziga xos tomonlari o‘rganiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
